89 χρόνια από τη γέννηση του Τσε Γκεβάρα

89 χρόνια από τη γέννηση του Τσε Γκεβάρα

γράφει η Αργυρώ Κραββαρίτη

«Ένεση», μια από τις πρώτες λέξεις που έμαθε ο μικρός Ερνέστο. Το άσθμα θα παίξει κεντρικό ρόλο στη διαμόρφωση της ζωής και του χαρακτήρα του Γκεβάρα από πολύ μικρός Φαίνεται ότι λόγω  της κατάστασης της υγείας του, δεν φοίτησε κανονικά στο σχολείο. Αρχικά, έμαθε να γράφει και να διαβάζει από την μητέρα του, ενώ αργότερα φοίτησε στο δημόσιο σχολείο, ολοκληρώνοντας κανονικά μόνο τη δεύτερη και τρίτη τάξη, παρακολουθώντας τα μαθήματα των υπόλοιπων τάξεων όταν του επέτρεπε η υγεία του και μελετώντας κυρίως στο σπίτι. Εκεί που τέμνεται η λογική με τη θέληση, ο Τσε ξεπέρασε με υπέρμετρη θεληματικότητα τις επιταγές της αρρώστιας, τα πήγε κόντρα με υπεράνθρωπη προσπάθεια.

Κάθε του κινηση ήταν πρόκληση ενάντια στο άσθμα του. Τα πούρα με το μπον βιβέρ στυλ που κάπνιζε, τα βουνά με το χαμηλό σε οξυγόνο επίπεδο που ανέβαινε σαν αντάρτης. Επαναστάτης πια, θα έγραφε στη μητέρα του, «εξαρτάμαι πιο πολύ από μια συσκευή εισπνοής παρά από το τουφέκι»

Μεγαλώνει στο δρόμο,. Σ΄αυτή την μικρή κοινωνία, η στωικότητα και η φυσική αντοχή δίνουν στο Τσε μια ευδιάκριτη ηθική ηγεσία.

Από τα δέκα του μαθαίνει να κάνει μονος του ενέσεις αδρεναλίνης.

Απ΄ό,τι φαίνεται ο Τσε Γκεβάρα είχε ξεκαθαρίσει τους λογαριασμούς με το θανατο από πολύ νωρίς : κάθε ανάσα του ήταν μια αναμέτρηση μ΄αυτόν

Παρότι ανήσυχο πνεύμα , μ΄εμφυτο αίσθημα δικαίου και τάσεις αυτοθυσιας – δεν έχει ακόμα πολιτικοποιηθεί. Μέχρι που συμμετέχει στην ένοπλη πολιτοφυλακή της κομμουνιστικής νεολαίας της Γουατεμάλας, μετα την Εισβολή μισθοφόρων της CΙΑ που ανέτρεψαν την προοδευτική κυβέρνηση του Χάκομπο Αρμπενς .Ζητά άσυλο από την πρεσβεία της Αργετινής και καταφεύγει στο Μεξικό.

Η πολιτική αφύπνιση του Γκεβάρα ήρθε στην Γουατεμάλα.

Στις 10 Δεκέμβρη 1953, έγραφε στη θεία του Μπεατρίς : « Στο Ελ Πάσο, είχα την ευκαιρία να διασχίσω την επικράτεια της United Fruit, πεπεισμένος για μια ακομη φορά πόσο φρικτοί είναι αυτοί οι καπιταλιστικοί οκτάποδες. Ορκίστηκα, μπροστά μια εικόνα του γέρου, μακαρίτη και κλαμένου απ΄όλους μας σύντροφου Στάλιν, να μη βρω ανάπαυση, προτού δω να εξοντώνονται αυτοί οι καπιταλιστικοί οκτάποδες.Στη Γουατεμαλα θα τελειοποιηθώ και θα καταφέρω αυτό που μου λείπει για να γίνω ένας αυθεντικός επαναστάτης» Ο Τσε από τον Γκεβάρα, Ερνέστο Τσε Γκεβάρα, Εκδόσεις Τόπος, σελ. 89

Η γνωριμία του με το Φιντέλ Κάστρο στο Μεξικό είναι καταλυτική. Γνωρίστηκαν ένα βράδυ και την άλλη μέρα ο Τσε ήταν απόλυτα συνεπαρμένος και αποφασισμένος ν΄ακολουθήσει το Φιντέλ με τυφλή αφοσίωση. Κι ο Φιντέλ είχε γοητευθεί από αυτόν τον φλεγόμενο αργετίνο ιατρό, φλεγόμενο για επανάσταση, για μάχη , για αγάπη προς άνθρωπο. «Με κίνδυνο να φανώ γελοίος ένας πραγματικός επαναστατάτης πρέπει να εμφορείται από πραγματικά συναισθήματα αγάπης» έγραφε ο Τσε στο Σοσιαλισμός και άνθρωπος.

Ακολουθεί ο ανταρτοπόλεμος στη Σιέρρα Μάεστρα, και ο Τσε εισάγει τη θεωρία του εστίασης , χτύπα και φύγε : «Δεν είναι πάντα απαραίτητο να περιμένουμε να δημιουργηθούν όλες οι συνθήκες για την επανάσταση·μια εστία εξέγερσης μπορεί να τις δημιουργήσει. (…) Πρέπει να έχουμε πάντα κατά νού, ότι υπάρχουν κάποιες ελάχιστες προϋποθέσεις που κάνουν εφικτή τη δημιουργία και την εδραίωση της πρώτης εστίας» Η ουσία του ανταρτοπόλεμου, Κείμενα , Σύγχρονη Εποχή, σελ. 32-33

Η θεωρία εστίασης είναι: « ένα κομβικό σημείο της γκεβαρικής αντίληψης του ανταρτοπολέμου: το λεγόμενο “foco” (foquismo) [1], την προσπάθεια δηλαδή δημιουργίας πολλαπλών, διάσπαρτων εστιών «πολέμου», αιφνιδιάζοντας, χτυπώντας γρήγορα και φεύγοντας. Σύμφωνα με τη θεωρία του «φοκίσμο», από την ύπαρξη ενός δυνατού πυρήνα μπορούν να δημιουργηθούν πολυάριθμες εστίες αντάρτικου οι οποίες, εάν εξαπλωθούν, δύναται να κερδίσουν τον αντίπαλο τακτικό στρατό.» [1] Ο όρος “foquismo” (φοκίσμο) αναπτύχθηκε απ΄ τον γάλλο διανοούμενο Ρεζί Ντεμπρέ και βασίστηκε στα γραπτά του Τσε στο βιβλίο “Ο Ανταρτοπόλεμος” αλλά και στην εμπειρία του ίδιου του Ντεμπρέ στο αντάρτικο της Βολιβίας (1966-67).  Ελληνικό Αρχείο Τσε Γκεβάρα, Γενάρης 2014, https://guevaristas.org/2014/01/10/che-guevara-thought-against-terrorism/

Ο Τσε επισημαίνει ότι «ο θρίαμβος θα είναι πάντα καρπός ενός τακτικού στρατού, κι ας έχει τις απαρχές του σε έναν αντάρτικο στρατό» Η ουσία του ανταρτοπόλεμου, Κείμενα , Σύγχρονη Εποχή,σελ.37

Έτσι ήρθε η Σιέρρα Μαέστρα, η Σάντα Κλάρα, η Αβάνα, και το τέλος του νικηφόρου πολέμου κι η αρχή της Επανάστασης.

Ο Τσε έχει ήδη διακριθεί για το θάρρος, τη θεληση, το ήθος το χαρακτήρα του, έχει ξεδιπλώσει όλο αυτό το μαγικό κράμα σκληρότητας και τρυφερότητας, και έχει αποκτήσει την αγάπη των συντρόφων του και του κουβανικού λαού.

Ταξίδι στην Ε.Σ.Σ.Δ.

Επί ρεβιζιονισμού και αποσταλινοποίησης του Κρουτσώφ ο Γκεβάρα για μια ακόμα φορά εξέφρασε συμβολικά το σεβασμό του στο Στάλιν. «Αγνόησε τη συμβουλή του Κουβανού πρέσβυ Faure Chomón να μην τοποθετήσει ένα λουλουδένιο αφιέρωμα  στον τάφο του Στάλιν· πήγε έτσι κι αλλιώς. Υπήρχαν  σοβιετικoί και Κούβας λόγοι για να μην το κάνει: μόλις ένα χρόνο αργότερα, το Νοέμβριο του 1961 το σώμα του πατερούλη του Λαού μεταφέρθηκε  από το μαυσωλείο του Λένιν στον τρέχοντα τόπο ταφής του στα τείχη του Κρεμλίνου». The Life and Death of Che Guevara Jorge G. Castaneda, σελ. 137

Η αποκαθήλωση του Στάλιν ήρθε το 1965 και όχι δημόσια και εν ζωή. Μετά θάνατον του Τσε. Τα χειρόγραφα του βιβλίου που θα γίνει αναφορά θα εκδοθούν το 2005. .Κι έρχεται απότομα, γιατί ουδέποτε μέχρι τώρα έχει καταφερθεί εναντίον του Στάλιν, πέραν μόνο για δογματισμό, κατι που κάνει στο ίδιο βιβλίο Criticos Apuntes a la Economia Politica, Che Guevara Ουδέποτε αναφέρθηκε σε γκουλάγκ, σιβηρίες, καταστολή, εκκαθαρίσεις, σε σταλινισμό και ολοκληρωτισμό του Στάλιν. Δηλαδή στα εγκλήματα του Στάλιν

Τσε Γκεβάρα:Στάλιν, ιστορικό έγκλημα η λατρεία της εξουσίας

«Στα ενδεχόμενα λάθη του Στάλιν υπάρχει η διαφορά ανάμεσα σε μια επανασταστατική και μια ρεβιζιονιστική στάση. Εκείνος βλέπει τον κίνδυνο των εμπορικών σχέσεων και προσπαθεί να υπερισχύσει σπάζοντας ό,τι του αντιστέκεται, η νέα ηγεσία , αντίθετα, ενδίδει στην ορμή του εποικοδομήματος και δίνει έμφαση στην εμπορική δραστηριότητα, θεωρητικολογώντας  ότι η  συνολική εκμετάλλευση αυτών των εν λόγω οικονομικών μοχλών θα τους οδηγήσει στον κομμουνισμό. Λίγες είναι οι φωνές που αντιτίθενται δημόσια, υποδεικνύοντας το τεράστιο ιστορικό έγκλημα του Στάλιν: την περιφρόνηση της κομουνιστικής εκπαίδευσης και η εγκαθίδρυση της απεριόριστης λατρείας στην εξουσία». Criticos Apuntes a la Economia Politica, Che Guevara, σελ.214

Παρότι οι ευθύνες που επιρρίπτει ο Τσε στο Στάλιν περιορίζονται σε κοινωνικοπολιτικό επίπεδο, και δεν αφορούν σε κριτική στο σύνολο της «θητείας» του Στάλιν ως ηγέτη, δε παύουμε να έχουμε δριμύα κατηγορία. Μιλά για έγκλημα και μιλά για λατρεία στην εξουσία. Ο Τσε φέρνει και πάλι τον άνθρωπο στον προσκήνιο. Παιδεία ή καταστολή; Ηγεσία που πείθει ή ηγεσία που εξουσιάζει;

Μετά το άδειασμα των Σοβιετικών στην κρίση των πυραύλων, ο Τσε είναι πλέον σοβαρά δυσαρεστημένος από τους συμμάχους της Κούβας. Επιπλέον παραμένει ένας ανήσυχος επαναστάτης που τον ενδιαφερει το αντάρτικο στη Λατινική Αμερική ή όπου αλλού , ενώ η γραμμή της Μόσχας και των λατινοαμερικάνικών Κ.Κ.  αντιτίθενται στην΄ένοπλη πάλη.

    Είναι η εποχή που ο Τσε, εκφράζει πλέον ανοιχτά τη δυσαρέσκειά του για την Ε.Σ.Σ.Δ. όπως διαφαίνεται από το λόγο που εκφώνησε  στ΄Αλγέρι[4]

«Αν θεωρήσουμε σα δεδομένο αυτόν τον τύπο των σχέσεων ανάμεσα στις δυο ομάδες των εθνών θα πρέπει να συμπεράνουμε πως οι σοσιαλιστικές χώρες είναι συνένοχες της ιμπεριαλιστικής εκμετάλλευσης. (…) Οι σοσιαλιστικές χώρες έχουν την ηθική υποχρέωση να διαλύσουν τη χειροπιαστή συνενοχή τους με τις εκμεταλλεύτριες χώρες της Δύσης» Οικονομικό Συμπόσιο Αφρο-Ασιατικής Αλληλεγγύης, Αλγερία 24 Φεβρουαρίου 1965) .Πολιτικά κείμενα Α΄ 3. Ο λόγος στ΄Αλγέρι, σελ.159-160, εκδόσεις Καρανάση

Η κριτκή του Τσε στο Εγχειριδίο Πολιτικής Οικονομίας της Ακαδημίας των Επιστημών της Σοβιετικής Ένωσης γράφτηκε στα μέσα του 1960. Την ίδια εποχή, στ΄Αλγέρι, το 1965, είχε καυτηριάσει και καταγγείλει τη σταση των ισχυρών σοσιαλιστικών χωρών έναντι των υπανάπτυκτων.  

«Η ελευθερία έρχεται όταν σταματήσει η οικονομική κυριαρχία του ιμπεριαλισμού σ΄ένα λαό.

Είναι λοιπόν ζωτικο θέμα για τις σοσιαλιστικές χώρες αυτές οι ρήξεις να δημιουργούνται θετικά. Και είναι διεθνές καθήκον μας,καθήκον που μας υπαγορεύεται από την ιδεολογία που μας οδηγεί, να συντελέσουμε με τις προσπάθειές μας στην ταχύτερη και ριζική απελεύθερωση.

            Απ΄αυτά όλα πρέπει να βγάλουμε ένα συμπέρασμα: η ανάπτυξη των χωρών που παίρνουν το δρόμο της λευτεριάς, πρέπει να πληρώνεται από τις σοσιαλιστικές χώρες. Το λέμε χωρίς καμία πρόθεση εκβιασμού ή για να εντυπωσιάσουμε ούτε και ζητώντας έναν τρόπο προσέγγισης με όλους τους αφρο-ασιατικούς λαούς, αλλά γιατί είναι μια βαθιά μας πεποίθηση και μόνο.

            Ο σοσιαλισμός δε μπορεί να υπάρξει, αν δεν δημιουργήσουμε μέσα στις συνειδήσεις μια διαφοροποίηση που θα προκαλέσει μια νέα συμπεριφορά αδερφοσύνης απέναντι στην ανθρωπότητα,τόσο στον ατομικο τομέα για την κοινωνία που οικοδομεί ή έχει οικοδομήσει  το σοσιαλισμό, όσο και στον παγκόσμιο, απέναντι σ’όλους τους λαούς που υποφέρουν κάτω από την πίεση του ιμπεριαλισμού.

            Πιστεύουμε πώς μέσα σ΄αυτό το πνεύμα πρέπει ν΄αναληφθει η ευθύνη της βοήθειας για τις υποχείριες χώρες και ότι δεν τιθεται θέμα ν΄αναπτυχθεί ένα εμπόριο αμοιβαίου κέρδους επί τη βάση νοθευμένων τιμών εις βάρος των υπανάπτυκτων χωρών με το νομο των αξιών και τις ανισες διεθνείς σχέσεις ανταλλαγών  που είναι το συνεπακόλουθο αυτού του νόμου.

             Πώς μπορεί να ονομάσει κανείς «αμοιβαίο κέρδος» την πώληση σε τιμές παγκόσμιας αγοράς προϊόντων μη αφαιρουμένων των εξόδων τους που στοιχίζουν στις υπανάπτυκτες χώρες ανυπολόγιστους μόχθους και βάσανα και την αγορά μηχανών που κατασκευάζονται στα μεγάλα αυτόματα εργοστάσια που υπάρχουν σήμερα,πάλι σε τιμές παγκόσμιας αγοράς;

            Αν θεωρήσουμε σα δεδομένο αύτό τον τύπο σχέσεων ανάμεσα στις δυο ομάδες των εθνών, πρέπει να συμπεράνουμε πώς οι σοσιαλιστικές χώρες είναι κατά κάποιο τρόπο συνένοχες της ιμπεριαλιστικής εκμετάλλευσης.

            Θα προφασιστούν πώς ο όγκος των ανταλλαγών με τις υπανάπτυκτες χώρες δεν αποφέρει παρά ένα ασήμαντο ποσοστό από το εξωτερικό εμπόριο αυτών των χωρών. είναι απόλυτα αληθινό, αλλά αύτό δεν αλλάζει καθόλου τον ανήθικο χαρακτήρα των ανταλλαγών αυτών.

   Οι σοσιαλιστικές χώρες έχουν την ηθική υποχρέωση να διαλύσουν τη χειροπιαστή συνενοχή τους με τις εκμεταλλεύτριες χώρες της Δύσης». Οικονομικό Συμπόσιο Αφρο-Ασιατικής Αλληλεγγύης, Αλγερία 24 Φεβρουαρίου 1965) .Πολιτικά κείμενα Α΄ 3. Ο λόγος στ΄Αλγέρι, σελ.159-160, εκδόσεις Καρανάση

Ακολουθεί το Κογκό , η αναγνωση του αποχαιρητιστηρίου γραμματος από το Φιντέλ και ο δρόμος δίχως επιστροφή , Γραφει για την πανωλεθρία στο Κογκό

Η απέραντη μοναξιά του Ερνέστο Τσε Γκεβάρα.     

«Ένα σχοινί πρόσδεσης φαίνεται να έχει σπάσει, και η αγαλλίαση των Κουβανών και των Κονγκoλέζων αναδύθηκε σαν υγρό που βράζει ξεχειλίζοντας το μικρό δοχείο των σκαφών,  που με άγγιζε χωρίς να μου μεταδίδεται  Κατά τη διάρκεια αυτών των τελευταίων ωρών της που πέρασα στο Κονγκό, ένιωσα μόνος, με έναν τρόπο που ποτέ δεν είχε νιώσει στην Κούβα ούτε σε καμία από τις περιπλανήσεις μου σε όλο τον κόσμο. Θα μπορούσαμε να πούμε: «Ποτέ δεν έχω νιώσει τον εαυτό μου τόσο μόνο, όπως  σήμερα από τις επιστροφές μου  από όλα τα ταξίδια μου.» Congo Diary,Che Guevara  σελ. 182

H θλίψη της αποτυχίας, αλλά όχι μόνο. Στην ουσία ο Τσε ένιωθε ότι  δεν είχε πού να επιστρέψει.

«Ο τρόπος με τον οποίο οι συντρόφοι του Κονγκό θα βλέπουν την αποχώρησή  μου φάνηκε να είναι ταπεινωτική· η απόσυρση μας ήταν μια απλή πτήση και, το χειρότερο, ήμασταν συνένοχοι στην εξαπάτηση σε κείνου τους ανθρώπους που άφησαμε πίσω τους στο έδαφος. Επιπλέον, ποιος ήμουν τώρα; Είχα την αίσθηση ότι, μετά την αποχαιρετιστήρια επιστολή μου προς τον Φιντέλ, οι συντρόφοι  άρχισαν να με βλέπουν σαν έναν άνθρωπο από τα άλλα κλίματα, κάπως απομακρυσμένο από τα  συγκεκριμένο  προβλήματα της Κούβας, και εγώ δεν θα μπορούσε να φέρω τον εαυτό μου να απαιτήσει από αυτούς την τελική θυσία » Congo Diary,Che Guevara  σελ.182

            Πάντα αυστηρός με τον εαυτό του ο Τσε, μαθημένος να μάχεται μέχρι τελικής πτώσης ή νίκης, δυσκολεύεται να χειριστεί την αποτυχία. Αντί να νιώθει περήφανος από το μέγεθος της επαναστατικότητάς του, που τον έκανε να αφήσει την ζεστασιά της Κούβας, την εξουσία και ξεχύθηκε πάλι στον κίνδυνο και στις κακουχίες του αντάρτικου, αυτοκατηγορείται για την ήττα του.

Η αυτοθυσία δεν ήταν ποτέ θέμα για το Τσε. Αυτό που τον κρατά, είναι ότι δε μπορεί αυτή τη φορά να θυσιάσει κι άλλους άντρες του παραμένοντας στο Κονγκό. Από την άλλη , δυσκολεύεται, να επιστρέψει στην Κούβα. Έχει αποποιηθεί την κουβανική υπηκοόητα και όλους τους δεσμούς του με την Κούβα, και ολοφάνερα είναι ενοχλημένος από την ανάγνωση του αποχαιρετιστήριου γράμματός του από το Φιντέλ , τη συγκεκριμμένη χρονική στιγμή που το εκανε. Ίσως, γι΄αυτό ο Τσε, νιώθει μόνος όσο δεν ένιωσε ποτέ. Δεν έχει που να επιστρέψει

            «Όταν ήρθε η αποφασιστική στιγμή, εγώ δεν θα μπορούσα να φέρω τον εαυτό μου να απαιτήσει την υπέρτατη θυσία [των άλλων]. Αυτό ήταν ένα εσωτερικό, ψυχολογικό εμπόδιο. Ήταν πολύ εύκολο για μένα να παραμείνω στο Κονγκό. Από την άποψη της ματαιοδοξίας ενός πολεμιστή, ήταν το κατάλληλο πράγμα που πρέπει να κάνεις κάποιος, από την άποψη της μελλοντικής δραστηριότητας μου, ακόμη και αν αυτό δεν είναι το καλύτερο ,δεν είχε καμία διαφορά στην παρούσα στιγμή. Όταν ζυγίζα την απόφαση, ήμουν επηρεασμένος από τη συνειδητοποίηση ότι θα ήταν τόσο εύκολο να κάνω την αποφασιστική θυσία. Νομίζω ότι θα έπρεπε να ξεπεραστεί αυτή η άσκοπη επιβάρυνση της αυτοκριτικής και επέβαλα τη διεξαγωγή της τελικής χειρονομίας από έναν αριθμό από τους άνδρες  που πρέπει να είχαμε παραμείνει, αν και μόνο μερικοί από εμάς. Επιπλέον, δεν είχα το κουράγιο ή το όραμα να σπάσω την δεσμό μας με  τη λίμνη και-από κοινού με όλα της Κούβας τα στρατεύματα, ή σε μια  περιορισμένης επιλογής συνέχεια σχετικά με μέρη όπου δεν θα είχαμε συνεχώς τον πειρασμό από τη λίμνη και την ελπίδα της επιστροφής σε περίπτωση αποτυχίας. »

«Τέλος,η αποχαιρετιστήρια επιστολή μου προς τον Fidel έπαιξε ρόλο στις σχέσεις μου με τους ανθρώπους τις τελευταίες μέρες. Μπορούσα να το αισθανθώ αυτό, αν και η επιστολή ήταν εντελώς αντικειμενική. Ακριβώς όπως είχε συμβεί πριν από πολλά χρόνια, όταν έφτασα για πρώτη φορά στη Sierra, η επιστολή σήμαινε ότι οι κουβανοί συντρόφοι με είδαν ως ξενο, τώρα ήταν η ίδια κατά τη στιγμή της αναχώρησης [από το Κονγκό]. Υπήρχαν κάποια πράγματα που εμείς δεν είχε πλέον κοινά, ορισμένα συναισθήματα που είχα σιωπηρά ή ρητά παραιτηθεί, αλλά που ο καθένας κατέχει, το πιο ιερό: την οικογένειά του, το περιβάλλον του και την πατρίδα του. Η επιστολή που είχε εκληφθεί τόσο ευνοϊκά στην Κούβα και το εξωτερικό, με χωρίζε πραγματικά από τους μαχητές».Congo Diary, Che Guevara , σελ.192-193

Επιστρέφει κρυφα΄στην κούβα όπόυ μεταφμιέζεται και προετοιμάζεται για την Βολιβία.¨Εχει παραδώσει στο Φιντέλ, τις Κριτικές Σημειώσεις την Πολιτικής Οικονομίας, σχόλια πάνω στο σοβιετικο εγχειρίδιο πολιτικής οικονομίας.

Το Κ.Κ.Βολίβίας με γραπτή ομολόγία στο ημερολόγιο του Τσε τον προδίδει

Βολίβία, η προδοσία από το Κόμμα

«Όπως το περίμενα, η στάση που κρατησε ο Μόνχε ήταν στην αρχή μεν η υπεκφυγή στη συνέχεια δε η προδοσία.

 Το Κόμμα ετοιμάζει όπλα εναντίον μας και δε ξέρω μέχρι που  θα φτάσει αλλά αυτό δε θα μας σταματήσει και μπορεί μάλιστα μακροπρόθεσμα να μας εξυπηρετήσει (είμαι σχεδόν σίγουρος). Οι πιο έντιμοι και οι πιο μαχητικοί θα είναι με το μέρος μας ακόμα κι αν περάσουν μεγαλύτερες ή μικρότερες κρίσεις συνείδησης.»  Τσε γκεβάρα, Ημερολόγιο Βολιβίας, ανάλυση του μήνα Γενάρη 1967, σελ. 70

Στις 8 και 10 Ιανουαρίου 1967, η ολομέλεια της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΒ επικυρώνει τις θέσεις του Μονχέ. Ζαν Κορμιέ – Αλεϊδα Μαρτς σελ.271 Ο Γκεβάρα βρίσκεται πια σε ρήξη με το Κομουνιστικό Κόμμα και δεν θα έχει την υποστήριξή του

Η αλήθεια είναι ότι πέρα από θεμα αρχηγίας και άλλες υπεκφυγές, ο Μοχνε ήταν κατά του ένοπλου αγώνα στη Βολιβία και σε ευθυγραμμιση με τη φιλοσοβιετική γραμμή δεν έβλεπε με καλό μάτι το αντάρτικο του Τσε. Ήδη μήνες πριν τους είχε δηλώσει :: «Η  Κεντρική Επιτροπή δεν είναι υπέρ της ένοπλης παλης και οι 32.000 ψήφοι που πήραν κατά τις τελευταίες εκλογές ήταν ένας θρίαμβος γι΄αυτούς»΄΄ Πάκο Ιγνάσιο Τάιμπό ΙΙ, Ερνέστο Γκεβάρα, γνωστός και ως Τσε, σελ.732

«Η στάση του Μοχνέ, μπορει να επιβραδύνει την ανάπτυξη του αντάρτικου από τη μια μεριά, αλλά από την άλλη, μπορεί να συνεισφέρει απελευθερώνοντάς με από συμβιβασμούς πολιτικών σκοπιμοτήτων. Ανάλυση του μήνα Δεκέμβρη, Ημερολόγιο Βολίβίας, Τσε Γκεβάρα, σελ.55

Στις 16 Απρίλη 1967, τα λόγια του Τσε σαν τίτλος της τριηπειρωτικής, «Να κάνουμε ένα , δύο, τρία, πολλά Βιετνάμ… αυτό είναι το σύνθημα» μοιάζουν σαν μακρινος απόηχος από την προδομένο, αδειασμένο αντάρτικο του στις ζούγκλες της Βολιβίας, σαν σπαρακτική ιαχή πολέμου και υπαινικτική έκκληση διεθνιστικής αλληλεγγύης από τις σοσιαλιστικές χώρες που δεν είχε καταδικασμένος στην πλήρη απομόνωσή του…

            «Νέα πολεμικά ξεσπάσματα θα προβάλλουν σ΄αυτές και σ΄άλλες χώρες της Λατινικής Αμερικής, όπως ήδη έχει συμβεί στη Βολιβία. Και θα συνεχίσουν να αυξάνονται με όλες τις αντιξοότητες που εμπεριέχονται σε αυτό το επικίνδυνο λειτούργημα του σύγχρονου επαναστάτη. Πολλοί θα πεθάνουν θύματα των λαθών τους, άλλοι θα πέσουν στη σκληρή μάχη που πλησιάζει. Και στη θέρμη της επαναστατικής πάλης, νέοι αγωνιστές, νέοι ηγέτες θα ξεπηδήσουν. Ο λαός θα πλάθει τους μαχητές του, και τους καθοδηγητές του στα πλαίσια της επιλογής που κάνει ο ίδιος ο πόλεμος, και οι βορειοαμερικάνοι πράκτορες της καταστολής θα πληθαίνουν.» «Κείμενα», Τριηπειρωτκή,Σύγχρονη Εποχή 1988. Μετάφραση: Χρ. Πάντζου, σελ. 186    

«Πόσο θα μπορούσαμε να αντικρύσουμε το μελλον φωτεινο και κοντινο, αν δύο, τρία , πολλά Βιετνάμ άνθιζαν στην επιφάνεια της γης, με το δικό τους τίμημα θανάτου και τις τρομερές τραγωδίες τους, με τον καθημερινό ηρωισμό τους, με τα επανειλημμένα χτυπήματά τους στον ιμπεριαλισμό, αναγκάζοντάς τον να διασκορπίσει τις δυνάμεις του, κάτω από τα χτυπήματα του αυξανόμενου μίσους των λαών του κόσμου.

Και αν ήμασταν όλοι μας ικανοί να ενωθούμε για να είναι τα χτυπήματά μας πιο σταθερά και βέβαια, ώστε η κάθε είδους βοήθεια στους αγωνιζόμενους λαούς να ήταν πιο αποτελεσματική, πόσο μεγαλειώδες θα ήταν τότε το μέλλον, και πόσο κοντινό!» Πηγή: «Κείμενα»,Τριηπειρωτική, Σύγχρονη Εποχή 1988. Μετάφραση: Χρ. Πάντζου, σελ.190-191

Στα πλαίσια της ρεβιζιονιστικής «ειρηνικής συνύπαρξης» της γραμμής της Μόσχας, της προδοσίας από το Μαχνό και το αρκούμενο σε κοινοβουλευτικούς θριάμβους σεχταριστικο Κ.Κ.Βολιβίας, την παντελή έλλειψη διεθνιστικής αλληλεγγύης από τις σοσιαλιστικες μητροπόλεις, με τη CIA σε απόσταση αναπνοής από τα χνάρια του στις ζούγκλες της Βολιβίας, το μήνυμα της τριηπειρωτικής, μοιάζει σαν ηχώ, αντίλαλος από τους γκρεμούς της Βολιβίας που αντιχεί την εκκωφαντική σιωπή του για την απομόνωσή του, σαν λυγμός, υγρό παράπονο που τσακίζεται στα βράχια της αφιλόξενης φύσης της παραμονής του προερχόμενο από τα πιο αποκαρδιωμένα και γι΄αυτό επιθετικά και οργισμε΄να κελεύσματά του για ανειρήνευτη  μάχη μέχρι τελικής πτώσης…

8 Oκτωβρη 1967 Ο Τσε  τραυματίζεται και αιχμαλωτίζεται από ενέδρα rangers..

 9 Οκτωβρίου 1967. Ο υπαξιωματικός του βολιβιανού στρατού Μάριο Τεράν, πυροβολεί και σκοτώνει τον αιχμάλωτο Ερνέστο "Τσε" Γκεβάρα. Ο θάνατός του σημειώθηκε λίγο μετά τη 1:00 το μεσημέρι.

Οι παλάμες κόπηκαν και φυλάχτηκαν σε φορμόλη για να σταλούν στο FBI, και να βεβαιωθούν ότι ήταν ο Γκεβάρα και το σώμα του πετάχτηκε σε μυστικό τάφο στο Βανιενγκράντε όπου βρέθηκαν τα λείψανά του το 1997.

Και να που ο Τσε, πέθανε όπως έζησε. Σαν της γης τους κολασμένους. Προδόθηκε, εκτελέστηκε, το σκήνωμά του πεταχτηκε σε άγνωστο σημείο, μέχρι να βρεθούν και τα κόκκαλά και να επιστρέψουν στην Κούβα.

Eπαναστάτης μετα θάνατον

Αξίζει να σημειωθεί ότι τα χειρόγραφα του Criticos Apuntes a la Economia Politica, Che Guevara παραδόθηκαν στο φιντέλ το 1965 και εκδόθηκαν στην Κούβα το 2005. Η ανατρεπτική ματιά του Γκεβάρα, μπορεί να μην είχε τον πρώτο λόγο, αλλά  έχει τον τελευταίο. Στη 1^η Απρίλη 1965 σε σημειώσεις του προς το Φιντέλ ,μόλις πριν φύγει για Κονγκο,  ενοχοποιεί την ΝΕΠ του Λένιν για τη μεγάλη οπισθοχώρηση της Ε.Σ.Σ.Δ. προς τον κρατικό καπιταλισμο.

 «Εκείνο που οφείλουμε να υπογραμμίσουμε είναι η ύπαρξη τουλάχιστον δύο (ίσως και τριών) Λένιν, εντελώς διαφορετικών μεταξύ τους: εκείνου του οποίου η ιστορία τελειώνει ακριβώς τη στιγμή που γράφει την τελευταία παράγραφο του Το Κράτος και η Επανάσταση όπου λέει πως είναι πολύ περισσότερο σημαντικό να την κάνεις από το να μιλάς για αυτήν, και αυτού που ακολουθεί και αντιμετωπίζει τα πραγματικά προβλήματα. Διαισθανόμασταν πως υπήρχε μια ενδιάμεση περίοδο του Λένιν, κατά την οποία ακόμη δεν είχε αποκηρύξει όλα εκείνα τα θεωρητικά πιστεύω που τον είχαν καθοδηγήσει ως τη στιγμή της επανάστασης. Σε κάθε περίπτωση, από το 1921 και έπειτα και μέχρι λίγο πριν το θάνατό του, ο Λένιν ξεκινά την εφαρμογή της ΝΕΠ και οδηγεί τη χώρα σε σχέσεις παραγωγής που θα διαμορφώσουν αυτό που ο ίδιος ονόμαζε κρατικό καπιταλισμό, που όμως στην πραγματικότητα μπορεί επίσης να χαρακτηριστεί προ-μονοπωλιακός καπιταλισμός, όσον αφορά στα διατάγματα των οικονομικών σχέσεων.» Criticos Apuntes a la Economia Politica, Che Guevara σελ. 10

H NEΠ για το Γκεβάρα δεν είναι απλώς κρατικός καπιταλισμός όπως παραδέχεται κι ο ίδιος ο Λένιν , αλλά την εποχή που γράφει ο Τσε, δηλαδή χρόνια μετα από την εγκαθίδρυση της, στα μέσα του 1960 , αποτελεί οπισθοδρόμηση προς τον καπιταλισμό.

               «Η γνώμη μας είναι πως οι αλλαγές που προκάλεσε η Νέα Οικονομική Πολιτική (ΝΕΠ) έχουν επηρεάσει τόσο βαθειά τη ζωή της Σοβιετικής Ένωσης, που έχουν αφήσει το στίγμα τους σε όλη αυτήν την περίοδο. Και τα αποτελέσματά τους είναι αποθαρρυντικά: το καπιταλιστικό εποικοδόμημα επηρέαζε όλο και περισσότερο τις σχέσεις παραγωγής, και οι συγκρούσεις που προκάλεσε η υβριδοποίηση της ΝΕΠ λύνονται σήμερα εις βάρος του εποικοδομήματος· αυτό είναι επιστροφή  στον καπιταλισμό». Criticos Apuntes a la economia politica, Che Guevara , σελ. 31

Δεν πρόκειται ν΄αναρωτηθούμε τι θα γινόταν αν ο Τσε ζούσε κι άλλο.. Η προμηθεϊκη φύση του ΄δινε μια καταραμένη αίγλη, και η υπερβατική τάση του, μια έμφυτη ροπή να ξεχωρίζει και να φωτίζει τα όνειρα χιλιάδων κολασμένων ή επαναστατημένων, για ένα κοσμο που έκανε λίγο καλύτερο απ΄όπου πέρασε, από τα λεπροκομεία στο Περού μέχρι την Αβάνα στην Κούβα…και τη Βολιβία που ξεψύχησε…

Στη Βολιβία οι ιθαγενείς θεωρούν πως η ζωή ξεπηδάει από τις πέτρες.Για τους χωριάτες της Ιγκέρα και των γύρω περιοχών, και ο Τσε έγινε πέτρα και περιμένει την ώρα του για να ξαναφανεί