γράφει η Αργυρώ Κραββαρίτη
γ. η ίδρυση της «Δημοκρατικής Κίνησης Νέων Γρηγόρης Λαμπράκης»
Στις 19 Απριλίου 1963, η εφημερίδα «Αθηναϊκή» είχε δημοσιεύσει ένα άρθρο με τίτλο «Ο Μ. Θεοδωράκης αρχηγός κόμματος;». Σύμφωνα με το άρθρο αυτό, ο συνθέτης είχε συναντηθεί τις προηγούμενες ημέρες με φίλους του και συζήτησαν σχετικά με την ίδρυση ενός νέου πολιτικού κόμματος, που θα βρίσκεται «μεταξύ ΕΔΑ και Ένωσης Κέντρου» και θα απευθύνεται κυρίως στις πλατιές λαϊκές μάζες της πρωτεύουσας, οι οποίες ζητούν έναν «ακόμα πιο ανένδοτο αγώνα και μια πολιτική γραμμή του κόμματος πιο οξυδερκή και πιο ευέλικτη». Στη συνέχεια, το άρθρο μνημονεύει κάποιες διαφωνίες που ανέκυψαν μεταξύ Μίκη Θεοδωράκη και ΕΔΑ, ύστερα από την παρουσίαση του έργου του «το Τραγούδι του Νεκρού Αδελφού» το 1961, που επικρίθηκε έντονα από την «Αυγή»∙ οι επικρίσεις αφορούσαν αφ’ ενός τη θεματική του έργου («έλλειψη διαλεκτικού πνεύματος»), και αφ’ ετέρου τη χρησιμοποίηση του μπουζουκιού, που σαν όργανο των ρεμπέτικων τραγουδιών καταδικάζεται από τους πουριτανούς της Αριστεράς.
Ο Μίκης Θεοδωράκης στη συζήτηση που είχαμε μαζί του (βλ. Παράρτημα), επιβεβαιώνει αυτές τις συναντήσεις, στις οποίες συμμετέχουν αρκετοί Εδαΐτες αγωνιστές και παλιοί Εαμίτες και Επονίτες που τηρούσαν μια κριτική στάση απέναντι στην κομματική γραμμή. Ένας απ’ αυτούς ήταν και ο Λευτέρης Αποστόλου, πρώτος γενικός γραμματέας του ΕΑΜ μέχρι τη σύλληψή του από τους Ιταλούς στα τέλη του 1941, ο οποίος όμως είχε διαγραφεί από το ΚΚΕ το 1958 και είχε απομονωθεί από την επίσημη Αριστερά μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα. Στη διάρκεια των γεγονότων της Θεσσαλονίκης, οι σχέσεις του Μίκη Θεοδωράκη με την ΕΔΑ είναι αρκετά τεταμένες και, σύμφωνα με τη μαρτυρία του, η ΕΔΑ κάνει το παν για να τον εμποδίσει να εκδηλωθεί πολιτικά, τόσο στο νοσοκομείο όσο και στην κηδεία. Αλλά μπροστά στο λαϊκό ξεσηκωμό που κανείς δεν είχε προβλέψει ούτε και ελπίσει, η ΕΔΑ τον καλεί για να οργανώσει ένα Κίνημα νεολαίας, στη βάση των προτάσεων που είχε εκθέσει στο «Μανιφέστο της Αθήνας» το 1962.
Με κοινή συμφωνία ορίζονται τα μελλοντικά ηγετικά στελέχη της Κίνησης. Η ΕΔΑ προτείνει τους Γρηγόρη Γιάνναρο και Αντρέα Λεντάκη, ο Μ. Θεοδωράκης διαλέγει τον Θόδωρο Πάγκαλο και τον Δημήτρη Καραχάλιο. Οι δύο πρώτοι είναι συνδικαλιστές και υπεύθυνοι για τη Νεολαία ΕΔΑ, ενώ οι άλλοι δύο επίσημα είναι απλοί συμπαθούντες και όχι μέλη της ΕΔΑ (Ο Δ. Καραχάλιος υπογράφει το «Μανιφέστο της Αθήνας»). Τέλος, συμφωνείται ότι θα εξασφαλιστεί μια άμεση σύνδεση με το ΚΚΕ μέσω του Αντώνη Μπριλλάκη, που ήταν μέλος του τριμελούς γραφείου που καθοδηγούσε το κλιμάκιο των μελών της ΚΕ του ΚΚΕ που βρίσκονταν στο εσωτερικό της χώρας. Έτσι, και το ΚΚΕ έχει το μερίδιό του στην πρωτοβουλία της ίδρυσης της ΔΚΝΓΛ, και ο Αντ. Μπριλλάκης ήταν επιφορτισμένος με τη μεταφορά των κομματικών οδηγιών του ΚΚΕ. Αλλά όλες οι μαρτυρίες συμφωνούν ότι ο ρόλος του έμεινε παθητικός και περιορίστηκε στην απλή τοποθέτηση ανθρώπων του μέσα στην Κίνηση. Στις 8 Ιουνίου 1963, έντεκα ημέρες μετά την κηδεία του Γρηγόρη Λαμπράκη, δημοσιεύεται η ιδρυτική Διακήρυξη της ΔΚΝΓΛ.
ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ
Η έντονη παρουσία καλλιτεχνών, συγγραφέων,
ηθοποιών, ζωγράφων, εξηγείται από τους Λαμπράκηδες σαν συνέπεια της
συγκλονιστικής εντύπωσης που προκάλεσε ο θάνατος του Γρηγόρη Λαμπράκη. Μπορεί
όμως να εξηγηθεί και από τη συνήθεια της ελληνικής Αριστεράς, που διατηρείται
μέχρι σήμερα, να χρησιμοποιούνται διάσημα ονόματα για την εξαγγελία ενός
πολιτικού προγράμματος. Αξίζει
να σημειωθεί ότι τα μέλη της ΕΔΑ και της Νεολαίας ΕΔΑ δεν εμφανίζονται μ’ αυτήν
τους την ιδιότητα, αλλά με την επαγγελματική τους (π.χ. ο Οδ. Τσουκόπουλος, ο
Α. Λεντάκης, ο Γρ. Γιάνναρος κ.α.). Επίσης, μόνον οι πλατιές και ενωτικές
οργανώσεις αναφέρονται, όπως η «ΔΑΣ 114» και ο «Σύνδεσμος Μπέρτραντ Ράσελ», ενώ
απουσιάζει οποιαδήποτε καθαρά κομματική οργάνωση. «H ΔΚΝΓΛ δεν είναι κόμμα ούτε ανήκει σε κόμμα… », άρα
η Κίνηση οφείλει να εμφανίζεται τελείως ανεξάρτητη προς τα έξω. Οι
συγκεκριμένες αναφορές του κειμένου σε Εδαΐτικες διεκδικήσεις, όπως η
απελευθέρωση των κρατουμένων και η κατάργηση των νόμων έκτακτης ανάγκης,
διαχέονται μέσα σε μια φρασεολογία που μπορεί ν’ αποδοθεί στη νεολαία ή
γενικότερα στις δημοκρατικές δυνάμεις.Ο συμβιβασμός πάνω στον οποίο θεμελιώθηκε η ίδρυση της ΔΚΝΓΛ προσφέρει ένα διπλό πλεονέκτημα στην ΕΔΑ: πρώτα εξουδετερώνεται ένας ενοχλητικός πυρήνας στελεχών που θέλουν να φτιάξουν ένα συμπληρωματικό αριστερό κόμμα• κι έπειτα χρησιμοποιείται η προσωπικότητα και η ακτινοβολία του Μίκη Θεοδωράκη για να δοθεί μια διέξοδος στον απρόσμενο λαϊκό ξεσηκωμό. Αλλά και η «Δημοκρατική Κίνηση Νέων Γρηγόρης Λαμπράκης» επωφελείται διπλά από τη συμφωνία: όπως υπογραμμίζουν όλες ανεξαίρετα οι μαρτυρίες, χωρίς τον Μίκη Θεοδωράκη η διακήρυξη θα είχε αναμφίβολα μικρότερη απήχηση και η Κίνηση δεν θα γνώριζε τέτοια ανάπτυξη• κι έπειτα, η σχετική αυτονομία που αυτή η συμφωνία συνεπάγεται, επιτρέπει σε καινούργιους ανθρώπους, και όχι μονάχα στα στελέχη της ΕΔΑ, ν’ ασχοληθούν με τη νεολαία: όλοι εκείνοι που, πριν από τη δολοφονία της Θεσσαλονίκης, αποζητούσαν ένα άνοιγμα -όπως αυτό εκφράστηκε με το Κίνημα Ειρήνης και τις ποικίλες πολιτιστικές καινοτομίες- συναντήθηκαν στη ΔΚΝΓΛ. Μια Κίνηση που στήνεται χωρίς μακρόχρονη προετοιμασία, και που τα κόμματα δεν την ελέγχουν απόλυτα και δεν την υπολογίζουν σοβαρά, τους προσφέρει τη δυνατότητα να εφαρμόσουν τις αντιλήψεις τους. Οι νέες αυτές αντιλήψεις αφορούν τη λειτουργία και το πολιτικό περιεχόμενο μιας μαζικής αριθμητικά, αλλά και γεωγραφικά, οργάνωσης της νεολαίας. Το πρόγραμμα της ΔΚΝΓΛ είναι: πάλη για την ειρήνη, τη δημοκρατία, την εθνική ανεξαρτησία, τα δικαιώματα της νεολαίας και την κοινωνική πρόοδο• ένα πρόγραμμα σχεδόν επί λέξει aντιγραμμένο από την ΕΠΟΝ και την ΕΔΝΕ.
Με την ειρήνη γίνεται άμεση αναφορά στον Γρηγόρη Λαμπράκη, αλλά και στη ζωηρότερη επιθυμία του λαού μετά από μια δεκαετή σύρραξη• η δημοκρατία, κακοποιημένη και φιμωμένη, αποτελεί τη λέξη κλειδί για την Αριστερά αλλά και για το Κέντρο, ενώ η εθνική ανεξαρτησία αποτελεί το θαυματουργό αντίδοτο για τις δυστυχίες που σωρεύει η αμερικάνικη παρουσία στη χώρα.
Τα κύρια χαρακτηριστικά της οργάνωσης είναι πέντε και καθορίζονται με μεγαλύτερη σαφήνεια αργότερα, μετά τη συγχώνευση με τη Νεολαία της ΕΔΑ, στο ιδρυτικό Συνέδριο της ΔΝΛ που γίνεται το Μάρτιο του 1965: 1. Μια νεολαιίστικη οργάνωση: «Οι νέοι και οι νέες βρίσκονται στο στάδιο της βιολογικής και πνευματικής τους διαμόρφωσης, δεν έχουν ακόμα ή δεν έχουν σε ένα βαθμό και σε ένα ποσοστό διαμορφωμένη ταξική συνείδηση, συνείδηση της ταξικής και κοινωνικής τους θέσης» (Συνέδριο, σ. 100). Έχουν ένα ξεχωριστό τρόπο να βλέπουν τον κόσμο, να οραματίζονται μιαν άλλη κοινωνία, να δημιουργούν και να προοδεύουν. Έτσι, η οργάνωσή τους δεν μπορεί να ανήκει σ’ ένα κόμμα, θα πρέπει να είναι πιο ανοιχτή στις ξεχωριστές επιθυμίες τους, να ενεργεί σύμφωνα με τις κατάλληλες μεθόδους και, τέλος, οφείλει να είναι αυτόνομη και να παραμένει ανεξάρτητη.
2. Μία πολιτική οργάνωση: Οφείλει να ενδιαφέρεται για όλα τα προβλήματα ζωής, δουλειάς και ψυχαγωγίας της νεολαίας, τα οποία «…όπως και τα προβλήματα του λαού, ανάγονται, σε τελική ανάλυση, στο βασικό πρόβλημα της πολιτικής εξουσίας, και κατά συνέπεια η πολιτική δράση είναι η καθοριστική. Σ’ αυτήν τελικά πρέπει να καταλήγουν όλες οι άλλες δραστηριότητες… >> (Συνέδριο, σ. 102).
3. Μία πρωτοπόρα οργάνωση: «Η νεολαία δεν αποτελεί τάξη αλλά κοινωνικό τμήμα και είναι πια γνωστό ότι μόνον οι τάξεις έχουν κόμματα, γιατί μόνο οι τάξεις έχουν δική τους ιδεολογία και πολιτική».
Αλλά η οργάνωση της νεολαίας μπορεί να δανειστεί την ιδεολογία της και την πολιτική της είτε από ένα κόμμα της εργατικής τάξης είτε από το κόμμα της αστικής τάξης• «και απ’ το ποιας τάξης την ιδεολογία δανείζονται, καθορίζεται ο πρωτοποριακός ή μη χαραχτήρας τους» (Συνέδριο, σ. 102). Έτσι, η Νεολαία Λαμπράκη, σύμφωνα με το καταστατικό της, «εντάσσεται στα γενικά πολιτικά και ιδεολογικά πλαίσια του προοδευτικού, αριστερού, δημοκρατικού κινήματος της χώρας μας».
Αγωνίζεται για τη νίκη της «Εθνικής Δημοκρατικής Αλλαγής», όπως επιγράφεται και το πρόγραμμα της ΕΔΑ, που ανταποκρίνεται τέλεια στις ιστορικές ανάγκες της εποχής: ειρήνη, δημοκρατία, εθνική ανεξαρτησία και κοινωνική πρόοδος «είναι τα σοσιαλιστικά ιδανικά» (Συνέδριο, σ. 104), επομένως η Νεολαία Λαμπράκη είναι μια πρωτοπόρα οργάνωση• «ο χαραχτηρισμός (πρωτοπόρα, πολιτική οργάνωση) εμπεριέχει τον χαραχτηρισμό (Αριστερά), γιατί είναι ξεκαθαρισμένο ότι πρωτοπόρα πολιτική οργάνωση δεν μπορεί να είναι άλλη από την οργάνωση της Αριστεράς» (Συνέδριο, σ. 252).
4. Μια διαπαιδαγωγητική οργάνωση: Το ιδεολογικό επίπεδο των νέων είναι χαμηλό και η πολιτική τους συνείδηση δεν είναι αναπτυγμένη, γι’ αυτό η Νεολαία Λαμπράκη οφείλει να τους διαπαιδαγωγήσει ώστε, «… να βγάλει για το κίνημα πρωτοπόρους και φωτισμένους κοινωνικούς αγωνιστές» (Συνέδριο, σ. 106).
5. Μια μαζική οργάνωση: Για να διαπαιδαγωγήσει και να προσανατολίσει τη νέα γενιά προς τα καθήκοντά της και για να την οδηγήσει προς τη δημοκρατική αλλαγή, η οργάνωση οφείλει να αγκαλιάσει όσο το δυνατό περισσότερους νέους• πρωτοπορία και αριθμητική δύναμη δεν έρχονται σε αντίφαση, αλλά αντίθετα αλληλοσυμπληρώνονται
Οι ηγέτες της Νεολαίας Λαμπράκη επεδίωξαν από την αρχή να προσδώσουν στην οργάνωση τα παραπάνω χαρακτηριστικά που τη διαφοροποιούν από όλες τις προηγούμενες κομματικές οργανώσεις, και κυρίως το πρώτο και το τελευταίο σημείο. Μια οργάνωση ανοιχτή σε όλους, με μορφές πάλης εμπνευσμένες από την ιδιομορφία της νεολαίας, με δηλωμένη την ανεξαρτησία της αλλά και με σαφώς καθορισμένη την πολιτική της στράτευση, αποτελεί ασφαλώς καινοτομία για την ελληνική Αριστερά. Βέβαια, η επιδίωξη αυτή δεν διατυπώνεται απόλυτα στο ιδρυτικό κείμενο που αντανακλά κυρίως τον ενθουσιασμό των δύο πρώτων εβδομάδων μετά τη δολοφονία• γι’ αυτό και σκιαγραφεί μια πολιτική κίνηση αρκετά ακαθόριστη, με συγκεχυμένες ακόμα μορφές πάλης που έχουν σαν κύριο στόχο την προάσπιση της δημοκρατίας, κινητοποιώντας νέους που μέχρι τότε δεν είχαν καμιά συμμετοχή στις πολιτικές εκδηλώσεις.
Τίποτε μέχρι εκείνη τη στιγμή δεν προδίκαζε μια μαζικοποίηση της Κίνησης σε τέτοιο βαθμό που να ξεπερνάει τα συνηθισμένα μεγέθη μιας πολιτικής οργάνωσης• η δολοφονία της Θεσσαλονίκης και η λαϊκή εξέγερση που τη διαδέχτηκε διευκρινίζουν, εκ των υστέρων βέβαια, το πλαίσιο ίδρυσης της Νεολαίας Λαμπράκη. Αλλά η απήχηση που είχε η διακήρυξη της 8ης Ιουνίου 1963 και η μαζικοποίηση της ΔΚΝΓΛ -σε τέτοιο βαθμό που να απορροφήσει την Νεολαία ΕΔΑ δεκαπέντε μήνες αργότερα- θα πρέπει να εξηγηθούν από άλλους παράγοντες που ενυπάρχουν μέσα στην Κίνηση• θα πρέπει να αναζητηθούν στις νέες ιδέες σχετικά με τη διάρθρωση και τις μορφές δράσης, κατάλληλες για μια πολιτική αλλά και πολιτιστική Κίνηση μαζική και νόμιμη, γνωρίσματα που της προσδίδουν πρωτοτυπία και που θα τα δούμε αναλυτικότερα σε επόμενο κεφάλαιο.
Η Αριστερά έχει ανάγκη από μια μαζική οργάνωση διαφορετική από την ημιπαράνομη Νεολαία της ΕΔΑ. Η ΔΚΝΓΛ προικίζεται με δομή θεμελιωμένη πάνω σε μια ανοιχτή αντίληψη μιας πολιτικής Κίνησης της νεολαίας. Οι επεμβάσεις των ηγετών της ΕΔΑ και του ΚΚΕ στην πορεία της νέας οργάνωσης είναι πολύ περιορισμένες στην αρχή· οι υπεύθυνοι αφήνονται ελεύθεροι να διαμορφώσουν μια κίνηση, στην οποία λίγα στελέχη αποδίδουν ακόμα σημασία. Η ΔΚΝΓΛ αντιμετωπίζεται σαν πλατφόρμα μιας πολιτιστικής και πολιτικής συνάθροισης παράλληλης με τη Ν. ΕΔΑ, χωρίς τα κόμματα να τη βλέπουν πολύ σοβαρά. Μόνον αργότερα, όταν θα αποκτήσει σημασία και θα αρχίσει να αντιπροσωπεύει μιαν ολοένα μεγαλύτερη μάζα νέων, θα φροντίσουν οι ιθύνοντες να την ελέγξουν και να την απορροφήσουν, συγχωνεύοντας Ν. ΕΔΑ και ΔΚΝΓΛ στις 14 Σεπτεμβρίου 1964.
Στο μεταξύ, τα στελέχη των Λαμπράκηδων συγκροτούν την Κίνησή τους. Η Ιδρυτική Επιτροπή, που, επίσημα, είναι διευθυντικό όργανο, συνεδριάζει στις 20 Ιουλίου και στις 11 Σεπτεμβρίου 1963 τελικά, την αντικαθιστά μια πενταμελής ομάδα υπευθύνων από τους Μίκη Θεοδωράκη, σαν γενικό γραμματέα, και Γρ. Γιάνναρο, Α. Λεντάκη, Θ. Πάγκαλο και Δ. Καραχάλιο, σαν μέλη της Εκτελεστικής Επιτροπής. Οι πρωτότυπες ιδέες τους για μια πολιτική Κίνηση και η σχετική αρχική τους αυτονομία εκφράζεται μέσα από μια πιο ανοιχτή αντίληψη της πολιτικής στράτευσης και με μια δομή εγκατεσπαρμένη σ’ όλη τη χώρα -δυο χαρακτηριστικά που θα εξακολουθήσουν σ’ ολόκληρη την περίοδο ζωής και δράσης της οργάνωσης.
Παληοτάκης
Για το blog των Λαμπράκηδων
www.lamprakides.gr/blog
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου