28/01/2017
http://vathikokkino.grΓράφει η Αργυρώ Κραββαρίτη
O José Julián Martí y Pérez γεννήθηκε 28 Ιανουαρίου, 1853 στην Aβανα και πέθανε στις 19 Μαϊου, 1895 στο Ντος Ρίος
Ο Χοσέ Μαρτί γεννήθηκε από φτωχούς ισπανούς μετανάστες γονείς στην Αβάνα της Κούβας, στις 28 Ιανουαρίου, 1853. Η επίδειξη φυσικών καλλιτεχνικών ικανοτήτων από νεαρή ηλικία, τον έκαναν να άσκησει αρχικά σπουδές στη ζωγραφική πριν στρέψει τις ενέργειές του στο γράψιμο. Μέχρι τη στιγμή που ήταν 16, η ποίησή του και άλλες εργασίες εκτυπώνονταν. Ταυτόχρονα με την ανάπτυξη του λογοτεχνικού ταλέντου του, ο Μαρτί σχημάτιζε πολιτική συνείδηση του, καθώς ήταν παθιασμένος με τις αυξανόμενες επαναστατικές προσπάθειες για την απελευθέρωση της Κούβας από την Ισπανία, στο γνωστό ως «Δεκαετή Πόλεμο» και σύντομα αφιέρωσε τις ικανότητές του ως συγγραφέας για να προωθήσει αυτό το σκοπό. Για το λόγο αύτό, το 1869 Martí δημιούργησε την εφημερίδα La Patria Libre, στο οποίο δημοσίευσε διάφορα σημαντικά ποιήματα, συμπεριλαμβανομένης της δραματικής «Αμπντάλα», στο οποίο περιέγραψε την απελευθέρωση μιάς φανταστικής χωρας
Την ίδια χρονιά, η κριτική Μαρτί της ισπανικής κυριαρχίας οδήγησε στη σύλληψή του. Με μια αλυσίδα γύρω από τη μέση του και άλλη που έφθανε στη φτέρνα του, έπρεπε να περπατάει όλη την ημέρα από στρατόπεδο φυλακισμένων μέχρι τα ορυχεία όπου δούλευε πάνω στην πέτρα επί έξι μήνες .Είχε αρχικά καταδικάστηκε σε έξι χρόνια καταναγκαστική εργασία γιά προδοσία και υποκίνηση ανταρσίας, αλλά το 1871 αφέθηκε ελεύθερος και απελάθηκε στην Ισπανία. Κατά την ίδια περίοδο χρειάστηκε να χειρουργηθεί δύο φορές προκειμένου να διορθωθεί η βλάβη που είχαν υποστεί τα πόδια του από τις χειροπέδες των φυλακών.. Ο ίδιος ο Μαρτί, μόλις 18 χρόνων, περιγράφει αυτήν τη φρικτή εμπειρία στο βιβλίο του «Η πολιτική φυλακή».
Ο Μαρτί δημοσίευσε το φυλλάδιο Πολιτική Φυλάκιση στην Κούβα, που περιγράφει την σκληρή μεταχείριση που είχε λάβει στη φυλακή. Κατά τη δημοσίευση των πολιτικών γραπτών του, προώθησε επίσης την εκπαίδευση του, τις σπουδές νομικής στο Κεντρικό Πανεπιστήμιο της Μαδρίτης και αργότερα στο Πανεπιστήμιο της Σαραγόσα, όπου ολοκλήρωσε το πτυχίο του το 1874. Μέχρι το 1875,ο Μαρτί είχε μετακομίσει στο Μεξικό, όπου συνέχισε την εκστρατεία για την ανεξαρτησία της Κούβας.
Στίχοι Απλοί
«Βάσανα! Ποιος τολμά να πει
Πως έχω εγώ βάσανα; Αργότερα,
Μετά από τον κεραυνό και τη φωτιά
Θα έχω χρόνο για να υποφέρω.
Εγώ ξέρω για ένα μεγάλο πόνο
Ανάμεσα στα βάσανα τα ανείπωτα:
Η σκλαβιά των ανθρώπων
Είναι η μεγάλη δυστυχία του κόσμου!
Υπάρχουν βουνά και πρέπει να σκαρφαλώσεις
Στα ψηλά βουνά. Μετά
Θα δούμε, ψυχή, ποιος είναι
Αυτός που σε έχει καταδικάσει να μου πεθάνεις!»
Συνέβαλε σε αρκετές εφημερίδες εκεί και ασχολήθηκε με την καλλιτεχνική κοινότητα της Πόλης του Μεξικού. Αλλά σύντομα απογοητεύτηκε με την κυβέρνηση της χώρας και μετακόμισε στη Γουατεμάλα το 1877.Ο Μαρτί έγινε καθηγητής στο Universidad Nacional, όπου δίδαξε λογοτεχνία, την ιστορία και τη φιλοσοφία. Παντρεύτηκε την επίσης Κάρμεν Zayas Bazán.
Όταν ο «Δεκαετής Πόλεμος» τέλειωσε, έκλεισε με μια γενική αμνηστία το 1878, Μαρτί και Carmen επέστρεψαν στην Κούβα..Ο Martí αρχικά προσπάθησε να ασκήσει τη δικηγορία, αλλά η κυβέρνηση δεν θα το επιτρέψει, και αναγκάστηκε να βρει δουλειά ως δάσκαλος αντ ‘αυτού. Ωστόσο, το επόμενο έτος, μετά από τα σύγκρουση αγροτών, δούλων και άλλων με τα ισπανικά στρατεύματα στο Santiago de Cuba, Μαρτί συνελήφθη και κατηγορείται για συνωμοσία και για μια ακόμη φορά αναγκάζεται ο επαναστατημένος συγγραφέας να αφήσει την πατρίδα του. Μετά από περιπλάνηση που περιλαμβάνει διαμονή στη Γαλλία και τη Βενεζουέλα, από το 1881, Μαρτί είχαν εγκατασταθεί στη Νέα Υόρκη, όπου και έγραψε στα αγγλικά και τα ισπανικά για αρκετές εφημερίδες, συμπεριλαμβανομένων τακτική στήλη για το Μπουένος Άιρες «La Nación. Αντιμετώπισε μια ποικιλία θεμάτων,ο Μαρτί ήταν ειδικευμένος τόσο σε κοινωνικό και πολιτικό σχολιασμό, όσο και στη λογοτεχνική κριτική. Έγραψε και έλαβε καλογραμμένα δοκίμια από ποιητές όπως Walt Whitman, και μοιράστηκε τις εντυπώσεις του από τις Ηνωμένες Πολιτείες ως ανταποκριτής. Σε ένα από τα διασημότερα δοκίμιά του, «η Αμερική μας» (1881), κάλεσε τις χώρες της Λατινικής Αμερικής να ενωθούν. Υποστήριξε επίσης ότι οι χώρες αυτές να μάθουν από τις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά να καθορίζουν οι κυβερνήσεις να βασίζονται στους δικούς τους πολιτισμούς και τις ανάγκες. Επίσης, συνέχισε να γράφει και να δημοσιεύει ποιήματα κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, συμπεριλαμβανομένων των συλλογών Ismaelillo (1882) και Versos Sencillos (1891).
Εκτός από το γράψιμο, Μαρτί εργάστηκε ως διπλωμάτης για αρκετά έθνη της Λατινικής Αμερικής, υπηρετώντας ως πρόξενος για την Ουρουγουάη, την Παραγουάη και την Αργεντινή. Ωστόσο, ποτέ δεν ξέχασε την Κούβα κατά τη διάρκεια του χρόνου του στο εξωτερικό. Στο ταξίδι γύρω από τις Ηνωμένες Πολιτείες, ο Μαρτί είχε αναπτύξει δεσμούς με άλλους Κουβανούς που ζουν στην εξορία.
Ο Πατριώτης
Στις αρχές του 1892 ιδρύει το Επαναστατικό Κόμμα της Κούβας όπου τον εκλέγουν πρόεδρο κάθε χρόνο. Ζει μέσα στη φτώχεια, σχεδόν δεν κοιμάται. . Ταξιδεύει ασταμάτητα σε διάφορα μέρη των Ηνωμένων Πολιτειών, στην Κεντρική Αμερική, στο Μεξικό και πολλές άλλες χώρες, για να ενθαρρύνει τους εξόριστους Κουβανούς. Μιλάει για την Ελευθερία, για την Κούβα, για τον Άνθρωπο, μαζεύει χρήματα, αγοράζει όπλα, νοικιάζει πλοία, τρένα… Ταυτόχρονα εκδίδει και διευθύνει το περιοδικό «Πατρίδα», στο οποίο αποτυπώνει όλο το πολιτικό του πιστεύω.
«Η αγάπη, μάνα, για την πατρίδαδεν είναι η γελοία αγάπη για τη γη
ούτε για το χορτάρι που πατάνε τα πόδια μας
είναι το άσβεστο μίσος γι’ αυτόν που την καταπιέζει
είναι η αιώνια έχθρα γι’ αυτόν που της επιτίθεται…»
Αρχισε να αναπτύσσει σχέδια πώς ν΄ απελευθερώσει την πατρίδα του από την ισπανική αποικιοκρατία. Έκανε σχέδια πώς να εισβάλει στην πατρίδα του. Ανάμεσα στις ιδέες του για μια νέα κουβανική κυβέρνηση, Μαρτί προσπάθησε να εμποδίσει κάθε μία κατηγορία ή ομάδα από τη λήψη πλήρη ελέγχου της χώρας. Επίσης, θέλησε να ανατρέψει την υπάρχουσα ηγεσία γρήγορα, να αποτρέψει τις Ηνωμένες Πολιτείες να παρέμβουν στο θέμα. Ενώ θαύμαζε πολύ για τις Ηνωμένες Πολιτείες, Μαρτί είχε ανησυχίες ότι βόρειο γείτονα της Κούβας θα προσπαθήσει να αναλάβει το νησί.
Ο Μαρτί ένωσε ένωσε σύντομα τις δυνάμεις του με δύο πατριώτες στρατηγούς από το «Δεκαετή Πόλεμο» , Máximo Gómez και Antonio Maceo, και άντλησε κεφάλαια από Κουβανούς εξόριστους και πολιτικούς οργανισμούς που υποστήριζαν τις προσπάθειές τους.Στις 31 Ιανουαρίου, το 1895, Μαρτί άφησε την πόλη της Νέας Υόρκης για να ταξιδεψει το δρόμο του προς την Κούβα,. Στις 11 Απριλίου του 1895 φθάνει στις ακτές της Κούβας. Στις 5 Μαΐου γίνεται σπουδαία σύσκεψη του Μαρτί με τους αρχηγούς του στρατού, τον Γκόμες και τον Μασέο. Ο λαός της Κούβας τον θέλει για πρόεδρο…Martí πυροβολήθηκε και σκοτώθηκε από ισπανικά στρατεύματα στο Dos Ρίος στις 19 Μαΐου στα 42 του χρόνια.
Μέσα από τη ζωή και τα γραπτά του ο Μαρτί αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για τους επαναστάτες σε όλο τον κόσμο. Ο Κουβανός ηγέτης Φιντέλ Κάστρο τον έχει κατονομάσει ως μια σημαντική επιρροή στην δική του επανάσταση στην Κούβα Δεκαετίες αργότερα ο Μαρτί θεωρείται στην Κούβα εθνικός ήρωας και τιμάται από ένα άγαλμα μνημείο στο Plaza της Επανάστασης στην Αβάνα,Επίσης η Κουβανική κυβέρνηση έδωσε το όνομα του στο διεθνές αεροδρόμιο της Αβάνας, μετονομάζοντας το από Ράνκο-Μπογιέρος σε “Χοσέ Μαρτί”.
Στρατόπεδο του Ντος Ρίος, 18 Μάη 1895. (Στον Μανουέλ Α. Μερκάντο, «το φίλο της ψυχής μου», «τον πιο αγαπημένο μου αδελφό»).
Την προηγούμενη του θανάτου του
«Ήδη μπορώ να γράψω…Ήδη διατρέχω κάθε μέρα τον κίνδυνο να δώσω τη ζωή μου
για την πατρίδα και για το καθήκον μου – δεδομένου ότι το καταλαβαίνω κι έχω το
κουράγιο που χρειάζεται για να το κάνω – το καθήκον να εμποδίσω έγκαιρα για την
ανεξαρτησία της Κούβας την επέκταση των Ηνωμένων Πολιτειών στις Αντίλες και το
να ριχτούν μ’ αυτή την περίσσεια δύναμη στα εδάφη μας της Αμερικής. Όσα έκανα
μέχρι τώρα, και όσα θα κάνω, γι’ αυτό το σκοπό είναι…
Έζησα μέσα στο τέρας και ξέρω τα σωθικά του. Και η σφεντόνα του Δαβίδ… Έφτασα με το στρατηγό Μάξιμο Γκόμες και με τέσσερις ακόμα σε μια βάρκα, όπου χειρίστηκα το κουπί της πλώρης μέσα σε καταιγίδα κι έφερα τη βάρκα σ’ ένα γεμάτο πέτρες άγνωστο ακρογιάλι μας. Για δεκατέσσερις μέρες περπάτησα μέσα από αγκάθια και υψώματα φορτωμένος με το ηθικό και την καραμπίνα μου.
Στο πέρασμά μας ξεσηκώνουμε κόσμο. Μέσα στην καλοσύνη των ψυχών βλέπω τη ρίζα αυτής της στοργικής φροντίδας μου για τα βάσανα του ανθρώπου και για το πόσο είναι δίκαιο να το γιατρέψουμε: Οι κάμποι είναι δικοί μας… Ξέρω θα εξαφανιστώ. Όμως δεν θα εξαφανιζόταν μαζί με εμένα η σκέψη μου ούτε θα με τρόμαζε το σκοτάδι μου. Κι όσο θα έχουμε μορφή ανθρώπου, θα οικοδομούμε. Ξεπλήρωσέ το αυτό το χρέος σε μένα, ή σε άλλους… Ήδη ξέρω τις – σιωπηλές – επιπλήξεις σου μετά το ταξίδι μου…»
Έζησα μέσα στο τέρας και ξέρω τα σωθικά του. Και η σφεντόνα του Δαβίδ… Έφτασα με το στρατηγό Μάξιμο Γκόμες και με τέσσερις ακόμα σε μια βάρκα, όπου χειρίστηκα το κουπί της πλώρης μέσα σε καταιγίδα κι έφερα τη βάρκα σ’ ένα γεμάτο πέτρες άγνωστο ακρογιάλι μας. Για δεκατέσσερις μέρες περπάτησα μέσα από αγκάθια και υψώματα φορτωμένος με το ηθικό και την καραμπίνα μου.
Στο πέρασμά μας ξεσηκώνουμε κόσμο. Μέσα στην καλοσύνη των ψυχών βλέπω τη ρίζα αυτής της στοργικής φροντίδας μου για τα βάσανα του ανθρώπου και για το πόσο είναι δίκαιο να το γιατρέψουμε: Οι κάμποι είναι δικοί μας… Ξέρω θα εξαφανιστώ. Όμως δεν θα εξαφανιζόταν μαζί με εμένα η σκέψη μου ούτε θα με τρόμαζε το σκοτάδι μου. Κι όσο θα έχουμε μορφή ανθρώπου, θα οικοδομούμε. Ξεπλήρωσέ το αυτό το χρέος σε μένα, ή σε άλλους… Ήδη ξέρω τις – σιωπηλές – επιπλήξεις σου μετά το ταξίδι μου…»
Η Αμερική του
Χοσέ Μαρτί
Ο μεγάλος Κουβανός επαναστάτης ποιητής Χοσέ Μαρτί, το 1891
δημοσίευσε στη Νέα Υόρκη το περίφημο δοκίμιό του «Η δική μας Αμερική».
Μαζί με μια ομιλία του που είναι γνωστή με τον τίτλο «Μητέρα Αμερική»,
το δοκίμιο αυτό αποτελεί το ιδεολογικό μανιφέστο, με το οποίο, με λιτό και κατανοητό
τρόπο, εκφράζει τις σκέψεις και τις ανησυχίες του από τις τότε απειλές και την
εξάπλωση των ΗΠΑ. Η φράση «δική μας Αμερική» είναι η πιο αγαπημένη έκφραση των
κατοίκων της Λατινικής Αμερικής. Και ο Μαρτί ήθελε να κάνει ολοφάνερο το
γεγονός ότι υπάρχει και η άλλη Αμερική, η Αμερική που «δεν είναι δική μας»…
Ασφαλώς το μεγαλύτερο μέρος του στοχασμού τού Μαρτί αναφέρεται σε θέματα της
Κούβας. Η «κουβανικότητα» και ο «αμερικανισμός» του Μαρτί σχηματίζουν μια μόνο
φόρμα. Στην πραγματικότητα, η Κούβα και η Αμερική αποτελούν το μέρος και το
όλον, και τα κουβανέζικα προβλήματα αντανακλώνται στο ευρύτερο πλάνο της
αμερικανικής ηπείρου. Θεωρούσε πως ο πόλεμος της Κούβας για την ελευθερία της
ήταν το τελευταίο στάδιο και η κορύφωση της αποσχιστικής καμπάνιας που άρχισε
από τους Ισπανοαμερικανούς πατριώτες το 1810.«Γιος» αυτής της Αμερικής δήλωνε πως είναι. Και ότι αυτή η «γέννα» του είναι που του έθεσε καθήκοντα. «Το να γεννηθείς στην Αμερική είναι σαν να έχεις γεννηθεί σε χώρα όπου στην καρδιά λάμπουν νέα άστρα, αστράφτουν παρθενικές φωτιές, κυλάνε ποτάμια ωκεάνια».
Οι λαοί της «Δικής μας Αμερικής», έλεγε ο Χοσέ Μαρτί, αποτελούν μια μόνο οικογένεια, προέρχονται από τον ίδιο κορμό, έχουν έναν όμοιο σχηματισμό και ανάπτυξη. Οι χώρες της γεννήθηκαν από τα ίδια «πονεμένα σπλάχνα». Γι’ αυτό κηρύσσει ως αναγκαία και επείγουσα την ενότητα. Οι Δημοκρατίες θα σωθούν όταν στηριχτούν στη συντονισμένη δράση των λαϊκών δυνάμεων τότε θα είναι πραγματικά ελεύθερες. Το 1894 γράφει: «Λέμε λαό και όχι λαούς που κατοικεί από το Μπράβο μέχρι την Παταγονία».
Από την ανάμειξη των φυλών πηγάζει η ιδιοσυγκρασία και ο ισπανοαμερικανικός χαρακτήρας. Ο Μαρτί δεν ξεχνά και την ισπανική συμβολή, αν και παλεύει ενάντια στην ισπανική κυριαρχία. Ομως, επιμένει να τονίζει συνέχεια την ιθαγενή υποδομή.
Ο Μαρτί έκανε πολλά ταξίδια (Μεξικό, Γουατεμάλα, Βενεζουέλα). Το 1881 θα πάει στο Καράκας. Μιλώντας για τον Μπολίβαρ στο έργο «Η ηλικία του χρυσού», λέει: «Διηγούνται πως ένας ταξιδιώτης έφτασε μια μέρα στο Καράκας καθώς βράδιαζε και χωρίς να σκουπίσει τη σκόνη από τα πόδια του δε ρώτησε πού θα έτρωγε και πού θα μπορούσε να κοιμηθεί, αλλά πώς θα πήγαινε εκεί που βρισκόταν το άγαλμα του Μπολίβαρ». Στο Καράκας θα δηλώσει: «Στο ποίημα του 1810 λείπει μια στροφή και εγώ θέλω να την γράψω». Το 1890 θα θυμηθεί πάλι τον Μπολίβαρ: «Αν δεν υπήρχαν οι γείτονες του Βορρά, στην Κούβα θα είχε τελειώσει τον καλπασμό του ο ελευθερωτής».
Ο Μπολίβαρ είχε στείλει απεσταλμένους το 1822 στην Κούβα, για να προετοιμαστεί η επανάσταση. Στην πόλη Ματάνσα, οι Κουβανοί πατριώτες, με επικεφαλής τον γιατρό Ερνάντες, έδωσαν τον όρκο. Δυστυχώς, η επαναστατική προετοιμασία προδόθηκε και το εγχείρημα απέτυχε. Πρωταγωνιστικό ρόλο είχε παίξει ο πατριώτης λυρικός ποιητής Χοσέ Μαρία Ερέδια, ο «εθνικός ποιητής», όπως τον αποκαλεί ο Χοσέ Μαρτί. Ο Ερέδια κατάφερε να ξεφύγει και να πάρει το δρόμο της εξορίας.
Το 1890, στην Ουάσιγκτον, πραγματοποιήθηκε Οικονομική Συνδιάσκεψη των χωρών της Αμερικής. Ο Μαρτί συμμετείχε σαν εκπρόσωπος της Ουρουγουάης. Εκεί θα μπορέσει να γνωρίσει σε βάθος πώς προωθούν οι ΗΠΑ την εξωτερική τους πολιτική προς τις χώρες του Αμερικανικού Νότου. Φοβάται την υποταγή των χωρών του Νότου στον τρομερό «αητό» του Βορρά. Ο Μαρτί θαυμάζει τους ανθρώπους που πραγματοποίησαν την επανάσταση της Ανεξαρτησίας, αλλά μισεί τους ανθρώπους της βορειοαμερικάνικης πλεονεξίας.
Λέει για τους Βορειοαμερικάνους ότι θεωρούν «δικαίωμά» τους να τα έχουν όλα δικά τους. Οι Βορειοαμερικάνοι περιφρονούν και εξολοθρεύουν τους Ινδιάνους, εκμεταλλεύονται τους μαύρους. Πιστεύουν ότι οι χώρες της Νότιας Αμερικής αποτελούνται βασικά από Ινδιάνους και μαύρους. Γι’ αυτό τις περιφρονούν και θέλουν να τις υποτάξουν.
Αυτές οι διαπιστώσεις θα τον οδηγήσουν να αντισταθεί με όλες του τις δυνάμεις στους «ενωτικούς» Κουβανούς, οι οποίοι ήθελαν να ενσωματώσουν την Κούβα στις ΗΠΑ, για να διαφυλάξουν καλύτερα τα συμφέροντά τους.
Η τελική θέση του Μαρτί και ο σκοπός του επαναστατικού του έργου εκτίθενται με σαφήνεια στους κάμπους της ελεύθερης Κούβας, όταν γράφει το τελευταίο του γράμμα στον Μανουέλ Μερκάδο, στις 18 Μάη του 1895. Εμπιστεύεται στον Μεξικάνο φίλο του: «Ολες τις ημέρες κινδυνεύω να χάσω τη ζωή μου για τη χώρα μου. Εχω το καθήκον και έχω το αναγκαίο φρόνημα να εμποδίσω έγκαιρα, με την ανεξαρτησία της Κούβας, να εξαπλωθούν προς τις Αντίλλες οι ΗΠΑ και να πέσουν με μεγαλύτερη δύναμη πάνω στα εδάφη μας. Ο,τι έκανα μέχρι τώρα και ό,τι θα κάνω είναι γι’ αυτό το σκοπό». Και κλείνει το γράμμα του λέγοντας ότι γνωρίζει καλά το θηρίο (ΗΠΑ) γιατί το έζησε.
Ο Μαρτί αφιέρωσε τη ζωή του στην ανεξαρτησία της χώρας του. Πάλεψε για την ενότητα των λαών της Λατινικής Αμερικής. Πάλεψε όχι μόνο ενάντια στους Ισπανούς, αλλά και ενάντια στο «θηρίο» του βορρά. Οι φόβοι του επιβεβαιώθηκαν από τις εξελίξεις που ακολούθησαν, όχι μόνο στην πατρίδα του, αλλά σ’ όλες, σχεδόν, τις χώρες της Νότιας Αμερικής.
Κική ΑΛΕΞΟΠΟΥΛΟΥ – «Ριζοσπάστης»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου