Η ΕΝΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΛΑΤΙΝΙΚΗΣ ΑΜΕΡΙΚΗΣ ΥΠΟ ΤΗΝ ΑΣΤΕΡΟΕΣΣΑ

Ορισμένες αγγελικές ψυχές εξακολουθούν να πιστεύουν ότι όλες οι χώρες σταματούν εκεί όπου εκτείνονται τα σύνορά τους. Είναι αυτές ακριβώς οι ψυχές που βεβαιώνουν ότι οι ΗΠΑ δεν έχουν καμιά, ή σχεδόν καμιά, σχέση με την οικονομική ενοποίηση της λατινικής Αμερικής, για τον απλούστατο λόγο ότι δεν αποτελούν μέρος της λατινο-αμερικάνικης Ένωσης του Ελεύθερου Εμπορίου (ΛΕΕΕ), μήτε της κοινής Αγοράς της κεντρικής Αμερικής. Διατείνονται, ότι, σύμφωνα με τη θέληση του απελευθερωτή Σιμόν Μπολιβάρ, τούτη η ενοποίηση δεν πηγαίνει πέρα απ' τα σύνορα που χωρίζουν το Μεξικό απ' τον ισχυρό Βόρειο γείτονά του. Όσοι υιοθετούν το αγγελικό τούτο κριτήριο λησμονούν, με όχι αμερόληπτη αμνησία, ότι μια λεγεώνα πειρατών, εμπόρων, τραπεζιτών, στόλων, τεχνοκρατών, "πράσινων μπερέ", πρεσβευτών και διοικητών σε βορειο-αμερικάνικες επιχειρήσεις, έχει βάλει στο χέρι, σε μια μακραίωνη και τερατώδη ιστορία, τη ζωή και το πεπρωμένο της πλειοψηφίας των λαών του Νότου κι ότι, ακόμα κι αυτή τη στιγμή, η λατινο-αμερικάνικη βιομηχανία λιμνάζει στο βάθος του χωνευτικού μηχανισμού της αυτοκρατορίας. Η ένωσή-"μας" δημιουργεί τη δύναμή-"της", στο μέτρο όπου οι χώρες, χωρίς να σπάζουν τα δεσμά-τους με τα καλούπια της υπανάπτυξης και της εξάρτησης, ισχυροποιούν τις αντίστοιχες δουλείες-τους.

Στα επίσημα έγγραφα της Λ.Ε.Ε.Ε., συνηθίζουν να εξάρουν το ρόλο του ιδιωτικού κεφαλαίου στην ανάπτυξη της ενοποίησης. Έχουμε δει, στα προηγούμενα κεφάλαια, ποιος κατακρατούσε το ιδιωτικό κεφάλαιο. Στα μέσα του Απρίλη 1969, λόγου χάρη, συνέρχεται στην Ασουνθιόν η Συμβουλευτική Επιτροπή των Προστατευτικών Υποθέσεων. Μεταξύ άλλων, επαναβεβαίωνε "τον προσανατολισμό της λατινο- αμερικάνικης οικονομίας, ώστε η οικονομική ενοποίηση της ζώνης να πραγματοποιηθεί έχοντας ως κύρια βάση την ανάπτυξη της ιδιωτικής επιχείρησης." Και συνιστούσε στις κυβερνήσεις να θεσπίσουν μια κοινή νομοθεσία για το σχηματισμό "πολυεθνικών, που θ’ αποτελούνται κυρίως απ' τα κεφάλαια κι απ' τις επιχειρήσεις των χωρών-μελών." 

'Όλα τα κλειδιά παραδίδονται στον κλέφτη: στη Διάσκεψη των προέδρων που συνήλθε στην Πούντα ντελ Έστε, τον Απρίλη του 1967, έφτασαν ως το σημείο να προτείνουν στην τελική διακήρυξη, όπου ο Λίντον Τζόνσον αυτοπροσώπως έθεσε τη χρυσή-του σφραγίδα, τη δημιουργία μιας κοινής αγοράς μετοχών, κάτι σαν συγχώνευση χρηματιστηρίων, ώστε να μπορούν ν’ αγοράζονται επιχειρήσεις απ’ τη μιαν ως την άλλη άκρη της λατινικής Αμερικής. Με τα επίσημα έγγραφα, προχωρούμε ακόμη πιο μακριά: συμβουλεύουν απλά και καθαρά την απαλλοτρίωση των δημόσιων επιχειρήσεων. Τον Απρίλη του 1969, η απόφαση της πρώτης τομεακής συνέλευσης της βιομηχανίας κρέατος της Λ.Ε.Ε.Ε, που οργανώθηκε στο Μοντεβίδεο, ζητούσε "από τις κυβερνήσεις.... τη μελέτη μέτρων που θα επιτρέπουν την προοδευτική μεταβίβαση των εθνικών εργοστασίων ψυκτικών μηχανημάτων στον ιδιωτικό τομέα." Την ίδια στιγμή, η Ουρουγουάη, ένα απ’ τα μέλη της οποίας είχε προεδρεύσει στη σύσκεψη, υποστήριζε κατά βάθος την επιταχυντική δράση της σαμποταριστικής πολιτικής του, που είχε σαν στόχο την Εθνική Εταιρία Κατασκευής Ψυκτικών Μηχανημάτων, ιδιοκτησία του Κράτους, προς χάρη των ξένων ιδιωτών που κατασκεύαζαν τα ίδια μηχανήματα.

Η κατάργηση των τελωνειακών φραγμών, που απελευθερώνει σταδιακά την κυκλοφορία των εμπορευμάτων στο εσωτερικό της ζώνης της Λ.Ε.Ε.Ε., έχει σκοπό ν' αναδιοργανώσει προς όφελος των πολυεθνικών την κατανομή των κέντρων παραγωγής και των αγορών της λατινικής Αμερικής. Είναι η βασιλεία της "κλιμακωτής οικονομίας": για ένα πρώτο χρονικό διάστημα, που αντιστοιχεί στα χρόνια που κύλησαν, τελειοποίησαν την ξένη ώθηση των "βάσεων ρίψης" -τις βιομηχανικές πόλεις- που θα πρέπει να διασκορπιστούν μέσα σ’ ολόκληρη την περιφερική αγορά. Οι επιχειρήσεις της Βραζιλίας που ενδιαφέρουν περισσότερο μια λατινοαμερικάνικη οικονομική κοινότητα, είναι ακριβώς οι ξένες επιχειρήσεις,  κυρίως οι πιo ισχυρές. Παραπάνω απ’ τις μισές πολυεθνικές, στην πλειοψηφία τους βορειο-αμερικάνικες, που απάντησαν σε μια έρευνα της Διαμερικανικής Τράπεζας Αναπτύξεως μέσα σ’ ολόκληρη τη λατινική Αμερική, ετοιμάζονταν να επενδύσουν —ή τους πρότειναν να το κάνουν- για το δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1960, τις δραστηριότητές-τους στη διευρυμένη αγορά της Λ.Ε.Ε.Ε., δημιουργώντας, ή δυναμώνοντας  τους περιφερικούς τομείς-τους. Το Σεπτέμβρη του 1969, ο Χένρυ Φορντ ανακοίνωνε, από το Ρίο ντε Τζανέιρο, ότι επιθυμούσε να μπει στην οικονομική πορεία της Βραζιλίας, "επειδή η κατάσταση είναι πολύ καλή. Η συμμετοχή μας έχει αρχίσει με την αγορά της Willys Overland do Brasil'', δήλωσε σε μια συνέντευξη τύπου, και διαβεβαίωσε ότι θα έκανε εξαγωγή βραζιλιανών οχημάτων σε πολλές χώρες της λατινικής Αμερικής. Η Κάτερπιλλαρ, "μια εταιρία που μεταχειρίστηκε πάντοτε τον κόσμο σαν μια και μόνη αγορά", λέει η Business International, δεν άργησε να επωφεληθεί απ’ τις συμπιέσεις των τιμών μόλις συμφωνήθηκαν και, στα 1965, τροφοδοτούσε, από το εργοστάσιό της στο Σάο Πάουλο, με σταθμιστήρες και είδη τρακτέρ διάφορες χώρες της ηπείρου μας. Με την ίδια γοργότητα, η Γιούνιον Καρμπάιντ έστελνε με τη σειρά της, απ’ το εργοστάσιό της στο Μεξικό, ηλεκτρονικό υλικό, επωφελούμενη απ' τις τελωνειακές απαλλαγές των δασμών, κι απ’ τις προκαταβολικές πληρωμές των δικαιωμάτων αποθήκευσης για τις ανταλλαγές ανάμεσα στις χώρες της ζώνης της Λ.Ε.Ε.Ε.

Οι λατινο-αμερικάνικες χώρες, φτωχές, απομονωμένες, χωρίς κεφάλαια και αντιμετωπίζοντας σοβαρά προβλήματα δομής στο εσωτερικό της η καθεμιά, καταρρίπτουν σιγά σιγά τους οικονομικούς φραγμούς τους ώστε τα μονοπώλια, που συνεχίζουν να τις στραγγαλίζουν μια μια, να μπορούν να έχουν μεγαλύτερη ελευθερία κινήσεων. Θα ενισχύ- σουν έτσι μια νέα διαίρεση της εργασίας, σε κλίμακα εθνική, μέσω μιας εξειδίκευσης ανά χώρα και ανά κλάδους, που ευνοούν τη σταθεροποίηση ευνοϊκών όρων για τις θυγατρικές- τους, την υποβάθμιση των εισοδηματικών τιμών, την εκμηδένιση του ξένου ανταγωνισμού στη ζώνη και τη σταθερότητα των αγορών. Οι θυγατρικές των πολυεθνικών, το μόνο που μπορούν είναι να εποφθαλμιούν τη λατινο-αμερικάνικη αγορά μέσα στους καθορισμένους τομείς και κάτω από ορισμένες συνθήκες οι οποίες δεν επηρεάζουν την παγκόσμια πολιτική που χαράσσουν οι μητρικοί οίκοι. Όπως έχουμε δει, η παγκόσμια διαίρεση της εργασίας εξακολουθεί να λειτουργεί για τη λατινική Αμερική κάτω απ'τις ίδιες συνθήκες όπως και στο παρελθόν. Οι καινοτομίες δεν επιτρέπονται παρά μόνο στο εσωτερικό της ελεγχόμενης ζώνης. Στην Πούντα ντελ Έστε, οι πρόεδροι έχουν δηλώσει: "Η ξένη ιδιωτική πρωτοβουλία θα μπορέσει να παίξει ρόλο σημαντικό, προκειμένου να εξασφαλισθεί η επιτυχία των κοινοτικών αντικειμενικών σκοπών." Και αποφάσισαν ότι, η Διαμερικανική Τράπεζα Αναπτύξεως θα αύξαινε "τα διαθέσιμα ποσά για τις πιστώσεις εξαγωγής στο εσωτερικό εμπόριο της λατινικής Αμερικής."

Η επιθεώρηση Fortune έκανε την εκτίμηση, στα 1967, των "δελεαστικών νέων ευκαιριών", που η λατινο-αμερικάνικη Κοινή Αγορά άνοιγε στις μπίζνες του Βορρά: "Η Κοινή Αγορά, πέρα από ένα διοικητικό συμβούλιο, βαίνει να γίνει ένα σοβαρό στοιχείο για τα μελλοντικά σχέδια. Η Φορντ Μότορ ντο Μπραζίλ, που κατασκευάζει τους Γαλαξίες, προ τίθεται να υφάνει ένα όμορφο δίκτυο με τη Φορντ Αρζεντίνε, που κατασκευάζει τα Φάλκον, και να συμμετάσχει στη νέα οικονομική πολιτική συμπαράγοντας αυτοκίνητα για πιο εκτεταμένες αγορές. Η Kodak, που κατασκευάζει αυτή τη στιγμή στη Βραζιλία φωτογραφικό χαρτί, θα ήθελε να παράγει εξαγώγιμο σελιλόυντ στο Μεξικό, κινηματογραφικές μηχανές και προβολείς που θα έφερνε στην Αργεντινή. Η επιθεώρηση ανέφερε κι άλλα παραδείγματα "ορθολογιστικής οργάνωσης της παραγωγής" και επέκτασης της ζώνης επιχειρήσεων και άλλων εταιριών, όπως η Ι.Τ.Τ., η Τζένεραλ Ηλέκτρικ, η Ρέμινγκτον Ραντ, Ότις Ελεβέητορ,  Γου όρθινγκτον, Φάιρστοουν, Ντήηρ, Γουεστινγκχάουζ και Αμέρικαν Μασίν και Φάουντρυ. Ο Ραούλ Πρέμπις, διαπρύσιος συνήγορος της Λ.Ε.Ε.Ε., έγραφε εδώ και εννέα χρόνια: "Ένα άλλο επιχείρημα που ακούω συχνά απ' το Μεξικό ως το Μπουένος Άιρες, περνώντας από το Σάο Πάουλο και το Σαντιάγο, είναι ότι η (λατινο-αμερικάνικη) Κοινή Αγορά θα προσφέρει στην ξένη βιομηχανία επεκτατικές δυνατότητες που δεν έχει σήμερα στις περιορισμένες αγορές-μας... Μα η ανησυχία μιας απειλής υπάρχει, κι αυτή έγκειται στο ότι, τα πλεονεκτήματα της Κοινής Αγοράς ωφελούν κυρίως αυτή την ξένη βιομηχανία και όχι τις εθνικές βιομηχανίες...Τούτη η διαπίστωση δεν εμπόδισε τον Πρέμπις να προσυπογράψει, λίγο καιρό αργότερα, με την ευκαιρία της ενοποίησης σε επίπεδο αγοράς, ένα έγγραφο στο οποίο βεβαίωνε ότι "αναμφίβολα, ένα ρόλο σημαντικό παίζει το ξένο κεφάλαιο στην ανάπτυξη των οικονομιών μας."  Σ' εκείνο το έγγραφο, πρότεινε τη θεσμοποίηση των μεικτών εταιριών, μέσα στις οποίες "ο διευθυντής της λατινο-αμερικάνικης επιχείρησης θα συμμετείχε ενεργά και εν πόση ισοτιμία." Εν πόση ισοτιμία; Πρέπει να περισωθεί, βεβαίως, η ισότητα των ευκαιριών. Ο Ανατόλ Φρανς βεβαίωνε δικαίως ότι ο νόμος, στη μεγαλόπρεπη δικαιοσύνη του, απαγορεύει στον πλούσιο, όπως και στο φτωχό να κοιμάται κάτω απ’ τις γέφυρες, να ζητιανεύει μέσα στους δρόμους και να κλέβει ψωμί. Συμβαίνει, όμως, πάνω σε τούτο τον πλανήτη και στην εποχή-μας, μια και μόνη εταιρία, η Τζένεραλ Μότορς, ν’ απασχολεί τόσους εργάτες όσο είναι ολόκληρος ο πληθυσμός της Ουρουγουάης, και κερδίζει μέσα σ' ένα χρόνο μόνο τέσσερις φορές περισσότερα απ' το εθνικό ακαθάριστο προϊόν της Βολιβίας.

Οι εταιρίες γνωρίζουν ήδη, χάρη σε άλλες προγενέστερες εμπειρίες, τα πλεονεκτήματα που εξασφαλίζει ο ρόλος των insiders στην καπιταλιστική ανάπτυξη άλλων χωρών. Δεν είναι τυχαίο ότι, το σύνολο των πωλήσεων που πραγματοποιούν οι διάσπαρτες στον κόσμο βορειο-αμερικάνικες θυγατρικές, είναι έξι φορές πιο υψηλό απ' το συνολικό ποσό των         εξαγωγών που πραγματοποιούν οι ΗΠΑ.  Στη λατινική Αμερική, όπως και σ' άλλες ηπείρους, δεν υπάρχουν οι περιοριστικοί, αντιτράστ νόμοι που ισχύουν στις ΗΠΑ. Εδώ, οι χώρες μεταμορφώνονται, με κάθε ατιμωρησία, σε φερέφωνα των ξένων εταιριών που τις ελέγχουν κυριαρχικά. Η πρώτη συμπληρωματική συμφωνία της Λ.Ε.Ε.Ε. μονογράφτηκε, τον Αύγουστο του 1962, απ' την Αργεντινή, τη Βραζιλία, τη Χιλή και την Ουρουγουάη. Μα, στην πραγματικότητα, υπογράφηκε ανάμεσα στην Ι.Β.Μ. και  την  Ι.Β.Μ, κι ανάμεσα στην Ι.Β.Μ. και την Ι.Β.Μ. Η συμφωνία καταργούσε τους δασμούς εισαγωγής για το εμπόριο στατιστικών μηχανών που κατασκευάζονταν στη μια, ή στην άλλη από τις τέσσερις "συμβαλλόμενες" χώρες, ενώ ταυτόχρονα αύξαινε τους δασμούς εισαγωγής μηχανών της ίδιας χρήσης, που παράγονταν αλλού. Η Ι.Β.Μ. World Trade "έκανε τότε μια υπόδειξη στις κυβερνήσεις του συμφώνου: αν καταργούσαν, μεταξύ-τους, τους φόρους για το εμπόριο, θα κατασκεύαζε εργοστάσια στη Βραζιλία και την Αργεντινή..."  Το Μεξικό προστέθηκε στη δεύτερη συμφωνία, που υπογράφηκε ανάμεσα στις ίδιες χώρες: Η R.C.A. και η Philips of Eindhoven απαλλάχτηκαν από τα τέλη κυκλοφορίας ραδιοφωνικού και τηλεοπτικού υλικού. Και ούτω καθεξής. Την άνοιξη του 1969, η ένατη συμφωνία επεφύλαξε τη διανομή της λατινο-αμερικάνικης αγοράς σε είδη εξοπλισμού παραγωγής, μετάδοσης και διανομής ηλεκτρισμού ανάμεσα στην Union Carbide, την General Electric και την Siemens.

Η Κοινή Αγορά της κεντρικής Αμερικής, απ’ την πλευρά της, απόπειρα ένωσης ραχιτικών και δύσμορφων οικονομιών πέντε χωρών, δε χρησίμεψε παρά για ν' ανατρέψει με μια "ανάποδη" τους ετοιμόρροπους ντόπιους παραγωγούς υφασμάτων, χρωμάτων, φαρμάκων, καλλυντικών, ή μπισκότων και ν' αυξήσει τα κέρδη και την ακτίνα δράσης της General Tire and Rubber Co., της Procter and Gamble, της Croce and Co, της Colgate Palmolive, της Sterling Products, ή της Natto nal Biscuits.  Η απελευθέρωση των τελωνειακών δασμών συνοδεύτηκε, στην κεντρική Αμερική, από την όρθωση φραγμών ενάντια στον ξένο εξωτερικό ανταγωνισμό (ας τον αποκαλέσουμε έτσι) προκειμένου οι ξένες επιχειρήσεις στο εσωτερικό να μπορούν να πουλάνε πιο ακριβά και να πραγματοποιούν μεγαλύτερα κέρδη: "Οι εισφορές που εισπράττονται χάρη στην προστασία των τιμολογίων, ξεπερνούν την ολική αξία που συγκεντρώνει η εσωτερική διαδικασία παραγωγής" συνεπέρανε ο Ρότζερ Χάνσεν.

Οι ξένες εταιρίες διαθέτουν ουσιαστικά την αίσθηση των αναλογιών. Των δικών τους αναλογιών, μα και των άλλων. Σε τί θα χρησίμευε να εγκαταστήσουν στην Ουρουγουάη, λόγου χάρη, ή στη Βολιβία, ή στην Παραγουάη, ή στον Ισημερινό, με τις μικροσκοπικές αγορές τους, ένα μεγάλο εργοστάσιο αυτοκινήτων, υψικάμινους, ή ένα μεγάλο εργοστάσιο χημικών προϊόντων; Τα εφαλτήρια διαλέγονται ανάλογα με τις διαστάσεις των εσωτερικών αγορών και με τις επεκτατικές τους δυνατότητες. Η FUNSA, το ουρουγουαϊνό εργοστάσιο κατασκευής ελαστικών, εξαρτάται κατά μεγάλο μέρος από την Firestone, μα ακριβώς οι θυγατρικές της Firestone στη Βραζιλία και την Αργεντινή είναι αυτές που θεριεύουν, εν όψει της ενοποίησης. Φρενάρουν την ανάπτυξη της εγκατεστημένης στην Ουρουγουάη φίρμας, για τον ίδιο λόγο που κάνει την Ολιβέττι, την Ιταλική εταιρία που την κυρίεψε η General Electric, ν'αποφασίσει να κατασκευάζει τις γραφομηχανές της στη Βραζιλία και τις υπολογιστικές της μηχανές στην Αργεντινή. "Η αποτελεσματική απόδοση των μέσων απαιτεί μιαν άνιση ανάπτυξη των διαφορετικών ζωνών μιας χώρας, ή μιας περιοχής", βεβαιώνει ο Rosenstein-Rodan,  και η λατινο-αμερικάνικη κοινότητα θα έχει κι αυτή το δικό της Βορρά και το δικό της Νότο, τους δικούς της πόλους ανάπτυξης. Ο ουρουγουαϊνός κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος, κάνοντας τον ισολογισμό των οχτώ χρόνων ζωής του συμφώνου του Μοντεβίδεο, που δημιούργησε τη Λ.Ε.Ε.Ε., υπογράμμιζε πικρά ότι "οι αποκκλίσεις στα επίπεδα οικονομικής ανάπτυξης (ανάμεσα στις διάφορες χώρες) έτειναν να ενταθούν": επειδή η απλή και μόνο πρόοδος του εμπορίου με το σύστημα αμοιβαίων παραχωρήσεων δεν μπορούσε παρά να μεγαλώσει την προυπάρχουσα ανισότητα ανάμεσα στους πόλους του προνομίου και τους υπερεπισιτιζόμενους τομείς. Ο πρεσβευτής της Παραγουάης παραπονιόταν με τον ίδιο τρόπο: οι αδύναμες χώρες επιδοτούσαν κατά τρόπο παράλογο τη βιομηχανική ανάπτυξη των πιο προηγμένων χωρών της ζώνης των ελεύθερων ανταλλαγών, απορροφώντας τις υψηλές εσωτερικές τους τιμές με τη μεσολάβηση των τελωνειακών απαλλαγών. Και πρόσθετε ότι, η φθορά των κοινοτικών σκοπών έπληττε τη χώρα του το ίδιο σκληρά στο εσωτερικό της Λ.Ε.Ε.Ε., όσο κι έξω απ'αυτήν: "Η Παραγουάη πληρώνει με δυο τόννους από τα προϊόντα της κάθε τόννο που εισάγεται απ'τη ζώνη." "Στην πραγματικότητα, βεβαίωνε ο αντιπρόσωπος του Ισημερινού, βρισκόμαστε ενώπιον έντεκα εθνών, που έχουν διαφορετικά επίπεδα ανάπτυξης, πράγμα που μεταφράζεται σε μεγάλες, ή ασήμαντες δυνατότητες κέρδους απ'την απαλλαγμένη εμποδίων εμπορική ζώνη και οδηγεί σε μια πόλωση ανάμεσα σε κέρδη και ζημιές...". Ο πρεσβευτής της Κολομβίας έβγαλε "ένα και μοναδικό συμπέρασμα: το απελευθερωτικό πρόγραμμα οφελεί κατά τρόπο δυσανάλογο τις τρεις μεγάλες χώρες"  Στο μέτρο που θα προοδεύει η κοινότητα, οι μικρές χώρες θα χάνουν σιγά σιγά τους τελωνειακούς προσπορισμούς τους - οι οποίοι, στην Παραγουάη, τροφοδοτούν το ήμισι σχεδόν του εθνικού προϋπολογισμού — έναντι του αμφιλεγόμενου πλεονεκτήματος να λαβαίνουν, λόγου χάρη, από το Σάο Πάουλο, το Μπουένος Άιρες, ή το Μεξικό, αυτοκίνητα κατασκευασμένα από τις ίδιες επιχειρήσεις που τα πουλάνε, σταλμένα απ'το Ντητρόιτ, το Βόλφσμπουργκ, ή το Μιλάνο, φθηνότερα κατά το ήμισι. Κάτω από τις προστριβές που προκαλεί με όλο και μεγαλύτερη οξύτητα η κοινοτική λειτουργία, κείνο που εδραιώνεται η σιγουριά. Η πανηγυρικής αποδοχής εμφάνιση του Συμφώνου των Άνδεων, που συνενώνει τα έθνη του Ειρηνικού, είναι μια από τις συνέπειες της γνωστής ηγεμονίας των τριών μεγάλων μέσα στο διευρυμένο πλαίσιο της Λ.Ε.Ε.Ε.: οι μικροί δοκιμάζουν να σχηματίσουν έναν ξέχωρο όμιλο.

Παρ'όλες, όμως, αυτές τις δυσκολίες - όσο ακανθώδεις κι αν φαίνονται - οι αγορές επεκτείνονται στο μέτρο που οι δορυφόροι ενσωματώνουν νέους δορυφόρους στην τροχιά τους της εξαρτημένης ισχύος. Κάτω απ’τη στρατιωτική δικτατορία του Καστέλο Μπράνκο, η Βραζιλία υπέγραψε μια σύμβαση που εγγυάτο τις ξένες επενδύσεις κι εμπιστευόταν στο Κράτος τη φροντίδα να επωμισθεί τα ρίσκα και τις αποτυχίες σε κάθε περίπτωση. Είναι πολύ χαρακτηριστικό το ότι, ο αξιωματούχος που είχε συνάψει τη συμφωνία, υπεραμύνθηκε των ταπεινωτικών της όρων ενώπιον του Κογκρέσσου, βεβαιώνοντας ότι, "στο εγγύς μέλλον, η Βραζιλία θα επένδυε κεφάλαια στη Βολιβία, στην Παραγουάη, ή στη Χιλή' θα χρειαζόταν, συνεπώς, παρόμοιες συμφωνίες." Μέσα στους κόλπους των κυβερνήσεων που διαδέχθηκαν η μια την άλλη έπειτα απ'το πραξικόπημα του 1964, επιβεβαιώθηκε, πράγματι, μια τάση που αποδίδει στη Βραζιλία έναν "υπο-ιμπεριαλιστικό" ρόλο πάνω στους γείτονές-της. Μια μασκαράτα δραστήριων στρατιωτικών απαι τεί για τη χώρα το ρόλο του μεγάλου διαχειριστή των βορειο- αμερικάνικων συμφερόντων σ’αυτό το τμήμα της υφηλΐου και προτρέπει τη Βραζιλία να ασκήσει, στο Νότο, μιαν ηγεμονία παρόμοια μ'αυτήν που υφίσταται η ίδια από τις ΗΠΑ. Ο στρατηγός Γκόλμερν ντο Κούτο ε Σίλβα, θεωρητικός του υπο-ιμπεριαλισμού, θυμίζει, απ'αυτή την άποψη, μιαν άλλη "Έκδηλη Μοίρα." Ο θεωρητικός αυτός του "υπο-ιμπεριαλισμού" έγραφε, στα 1952: "Κυρίως όταν αυτή η έκδηλη μοίρα δε θίγει, στην Καραϊβική, τους μεγάλους αδελφούς - μας του Βορρά..." Ο στρατηγός ντο Κούτο ε Σίλβα είναι ο σημερινός πρόεδρος της Dow Chemical στη Βραζιλία. Η δομή του επιδιωκόμενου υπο-ιμπεριαλισμού συγκαταλέγει, αναμφιβόλως, πλείστα όσα ιστορικά προηγούμενα, που ξεκινούν απ'τον αφανισμό της Παραγουάης εν ονόματι της βρετανικής τράπεζας, στον πόλεμο του 1865, ώς την αποστολή βραζιλιάνικων στρατευμάτων για την υποστήριξη της εισβολής των στόλων στον Άγιο Δομήνικο, ακριβώς έναν αιώνα αργότερα.

Τα τελευταία τούτα χρόνια, ο ανταγωνισμός ανάμεσα στους διαχειριστές των μεγάλων ιμπεριαλιστικών συμφερόντων στη Βραζιλία και την Αργεντινή, έχει ενταθεί γύρω απ'το πυρετικό πρόβλημα του ποιος θα ηγείται της ηπείρου. Όλα δείχνουν ότι η Αργεντινή δεν είναι σε θέση ν’αντισταθεί στην ισχυρή βραζιλιάνικη πρόκληση: η Βραζιλία είναι δυο φορές πιο μεγάλη κι ο πληθυσμός της την ξεπερνά τέσσερις φορές. Παράγει σχεδόν τρεις φορές περισσότερο χάλυβα, παραπάνω από διπλάσια ενέργεια, και κατασκευάζει δυο φορές περισσότερο τσιμέντο, ενώ η συντήρηση και ανανέωση του εμπορικού της ναυτικού είναι δεκαπέντε φορές πιο μεγάλη. Επιπλέον, έχει επιτύχει έναν πολύ ανώτερο ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης τις δύο τελευταίες δεκαετίες. Πριν από λίγο καιρό ακόμα, η Αργεντινή παρήγαγε περισσότερα αυτοκίνητα και καμιόνια απ'τη Βραζιλία. Με το σημερινό ρυθμό, στα 1971, η ισχύς της βραζιλιάνικης αυτοκινητοβιομηχανίας θα έχει τριπλασιαστεί σε σχέση με την ισχύ του γείτονά της. Ο βραζιλιάνικος στόλος ο οποίος, στα 1966, ήταν ίσος με το στόλο της Αργεντινής, θα εξισωθεί με το στόλο ολόκληρης μαζί της λατινικής Αμερικής. Η Βραζιλία προσφέρει στις ξένες επενδύσεις το εύρος της δυναμικής αγοράς-της, τα μυθώδη φυσικά πλούτη της, την υψηλή στρατηγική αξία της γεωγραφικής-της θέσης, έτσι που συνορεύει με όλες τις νοτιο-αμερικάνικες χώρες,  εκτός από τον Ισημερινό και τη Χιλή, και όλους τους αναγκαίους εκείνους όρους, ώστε οι εγκατεστημένες στο έδαφός της βορειο-αμερικάνικες εταιρίες να προχωρούν αλματωδώς: η Βραζιλία διαθέτει φθηνότερα και πιο πολλά χέρια απ'τον αντίζηλό της. Δεν είναι τυχαίο που, το ένα τρίτο των κατεργασμένων, ή ημι-κατεργασμένων προϊόντων, που πωλούνται στο εσωτερικό της Λ.Ε.Ε.Ε. προέρχονται απ'τη Βραζιλία. Πρόκειται για τη χώρα που έχει κλητευθεί ν’αποτελέσει τον άξονα της απελευθέρωσης, ή της δουλείας, ολόκληρης της λατινικής Αμερικής. Ο βορειο-αμερικανός γερουσιαστής Φουλμπράιτ δεν είχε ίσως πλήρη συνείδηση της σημασίας των λόγων-του όταν, στα 1965, απέδωσε στη Βραζιλία, στις δημόσιες δηλώσεις-του, την αποστολή να διευθύνει την Κοινή Αγορά της λατινικής Αμερικής.

 ΟΙ ανοιχτές φλέβες της Λατινικής Αμερικής