Επιμέλεια Αργυρώ Κραββαρίτη http://vathikokkino.gr
Ο Άλμπερτ Αϊνστάιν γεννήθηκε στο Ulm, της Γερμανίας στις 14 Μαρτίου 1879 από την Πωλίν Κοχ και Χέρμαν Αϊνστάιν
Ο Άλμπερτ ήταν ο μεγαλύτερος από τα δύο παιδιά της οικογένειας – η
μικρότερη αδελφή του, Μαρία Αϊνστάιν, γεννήθηκε περίπου δύο χρόνια
αργότερα, το Νοέμβρη του 1881.
Ο Αϊνστάιν φέρεται να ήταν αργός στο να μάθει πώς να μιλήσει. Αυτό, σε συνδυασμό με την τάση του να ψιθυρίζει λόγια στον εαυτό του, οδήγησε την καμαριέρα της οικογενείας να του δώσει το παρατσούκλι «der Depperte» – «ο ναρκωμένος».
Ο Αϊνστάιν φέρεται να ήταν αργός στο να μάθει πώς να μιλήσει. Αυτό, σε συνδυασμό με την τάση του να ψιθυρίζει λόγια στον εαυτό του, οδήγησε την καμαριέρα της οικογενείας να του δώσει το παρατσούκλι «der Depperte» – «ο ναρκωμένος».
Οι γονείς του Αϊνστάιν ανησυχούσαν για την ευφυΐα του γιου τους, καθώς καθυστερούσε να μάθει να μιλάει
Ένα χρόνο μετά την γέννηση του Αϊνστάιν, ο πατέρας, η μητέρα, και ο θείος του μετακόμισαν στο Μόναχο – για να δημιουργήσουν μια εταιρεία ηλεκτρισμού – και εκεί ο Αϊνστάιν πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της προσχολικής εκπαίδευσης του.
Το γυμνάσιο που φοίτησε έλαβε τελικά το όνομα του, το 2010.
Ένα χρόνο μετά την γέννηση του Αϊνστάιν, ο πατέρας, η μητέρα, και ο θείος του μετακόμισαν στο Μόναχο – για να δημιουργήσουν μια εταιρεία ηλεκτρισμού – και εκεί ο Αϊνστάιν πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της προσχολικής εκπαίδευσης του.
Το γυμνάσιο που φοίτησε έλαβε τελικά το όνομα του, το 2010.
Ο Αϊνστάιν ανέπτυξε ένα δυνατό πάθος για τη μουσική όταν ήταν έφηβος
Ο Αϊνστάιν ξεκίνησε μαθήματα βιολιού σε ηλικία 5 ετών, αλλά άρχισε να απολαμβάνει πραγματικά τη μουσική στα 13, όταν και ανακάλυψε τις σονάτες για βιολί του Μότσαρτ. Μετά από αυτήν την γνωριμία, ο Αϊνστάιν θα παίζει το βιολί στα κουαρτέτα εγχόρδων για όλη την υπόλοιπη ζωή του.
«Η μουσική του Μότσαρτ είναι τόσο καθαρή και όμορφη που την θεωρώ ως μια αντανάκλαση της εσωτερικής ομορφιάς του ίδιου του σύμπαντος» είχε πει ο Αϊνστάιν σε ένα φίλο.
Ο Αϊνστάιν ξεκίνησε μαθήματα βιολιού σε ηλικία 5 ετών, αλλά άρχισε να απολαμβάνει πραγματικά τη μουσική στα 13, όταν και ανακάλυψε τις σονάτες για βιολί του Μότσαρτ. Μετά από αυτήν την γνωριμία, ο Αϊνστάιν θα παίζει το βιολί στα κουαρτέτα εγχόρδων για όλη την υπόλοιπη ζωή του.
«Η μουσική του Μότσαρτ είναι τόσο καθαρή και όμορφη που την θεωρώ ως μια αντανάκλαση της εσωτερικής ομορφιάς του ίδιου του σύμπαντος» είχε πει ο Αϊνστάιν σε ένα φίλο.
Έγραψε την πρώτη επιστημονική εργασία του ως έφηβος
Καθώς οι επιδόσεις του στο σχολείο δεν ήταν και άριστες, ο Αϊνστάιν έμελλε να αναλάβει την οικογενειακή επιχείρηση, αλλά όταν αυτή απέτυχε το 1894, η οικογένεια του Αϊνστάιν μετακόμισε στη βόρεια Ιταλία.
Ήταν εκεί, στην Ιταλία, που ο έφηβος πια Αϊνστάιν έγραψε αυτό που σήμερα θεωρείται ως η πρώτη επιστημονική εργασία του, η οποία και διερεύνησε τη φύση του αιθέρα – ένα υποθετικό πείραμα του πώς το φως ταξιδεύει μέσα στο διάστημα. Ο ίδιος ο Αϊνστάιν θα την διαψεύσει λίγα χρόνια μετά. Μέχρι τον θάνατό του, ο Αϊνστάιν δημοσίευσε συνολικά περισσότερες από 300 επιστημονικές εργασίες.
Καθώς οι επιδόσεις του στο σχολείο δεν ήταν και άριστες, ο Αϊνστάιν έμελλε να αναλάβει την οικογενειακή επιχείρηση, αλλά όταν αυτή απέτυχε το 1894, η οικογένεια του Αϊνστάιν μετακόμισε στη βόρεια Ιταλία.
Ήταν εκεί, στην Ιταλία, που ο έφηβος πια Αϊνστάιν έγραψε αυτό που σήμερα θεωρείται ως η πρώτη επιστημονική εργασία του, η οποία και διερεύνησε τη φύση του αιθέρα – ένα υποθετικό πείραμα του πώς το φως ταξιδεύει μέσα στο διάστημα. Ο ίδιος ο Αϊνστάιν θα την διαψεύσει λίγα χρόνια μετά. Μέχρι τον θάνατό του, ο Αϊνστάιν δημοσίευσε συνολικά περισσότερες από 300 επιστημονικές εργασίες.
Σε ηλικία 21 ετών, ο Αϊνστάιν απέκτησε το δίπλωμα του στην Φυσική
Ο Αϊνστάιν αποφοίτησε από το Πολυτεχνείο της Ζυρίχης, Ελβετία, το
1900. Αν και ο Αϊνστάιν έδειξε εξαιρετική επιδεξιότητα στο θεωρητικά
μαθήματα φυσικής, σκόραρε πολύ χαμηλότερα στα μαθηματικά.
«Δεν ήταν σαφές σε μένα ως φοιτητή πως οι βασικές αρχές της Φυσικής είναι άμεσα συνδεδεμένες με τις πιο περίπλοκες μαθηματικές μεθόδους», παραδέχτηκε αργότερα.
«Δεν ήταν σαφές σε μένα ως φοιτητή πως οι βασικές αρχές της Φυσικής είναι άμεσα συνδεδεμένες με τις πιο περίπλοκες μαθηματικές μεθόδους», παραδέχτηκε αργότερα.
Ο αγώνας της οικογένειας του για επιβίωση όταν ήταν παιδί οδήγησε τον Αϊνστάιν να ασπαστεί τον Σοσιαλισμό
Το 1902, ο πατέρας του Αϊνστάιν πέθανε, αφήνοντας τον να φροντίζει τη
μητέρα και την αδελφή του, κάτι το οποίο ήταν εξαιρετικά δύσκολο, καθώς
ήταν άνεργος.
Επιπλέον, η οικογένεια του ήταν σε σημαντικό βαθμό χρεωμένη προς τον θείο του Αϊνστάιν. Αυτή η οικονομική πίεση, η οποία σε μεγάλο βαθμό οφειλόταν στην αποτυχία των επιχειρήσεων της οικογένειας, ήταν και αυτό που οδήγησε τον Αϊνστάιν να υποστηρίξει τα ιδανικά του σοσιαλισμού, έναντι του καπιταλιστικού συστήματος. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του μάλιστα ο Αϊνστάιν οραματίστηκε και υποστήριξε την λύση μιας ενιαίας κυβέρνησης για όλον τον κόσμο.
Επιπλέον, η οικογένεια του ήταν σε σημαντικό βαθμό χρεωμένη προς τον θείο του Αϊνστάιν. Αυτή η οικονομική πίεση, η οποία σε μεγάλο βαθμό οφειλόταν στην αποτυχία των επιχειρήσεων της οικογένειας, ήταν και αυτό που οδήγησε τον Αϊνστάιν να υποστηρίξει τα ιδανικά του σοσιαλισμού, έναντι του καπιταλιστικού συστήματος. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του μάλιστα ο Αϊνστάιν οραματίστηκε και υποστήριξε την λύση μιας ενιαίας κυβέρνησης για όλον τον κόσμο.
Σε ηλικία 23 ετών, ο Αϊνστάιν αποκτά το πρώτο παιδί του – εκτός γάμου
Την ίδια χρονιά που πέθανε ο πατέρας του, ο Αϊνστάιν αποκτά το πρώτο
του παιδί με την Μιλέβα Μάριτς, την οποία και είχε γνωρίσει ενώ σπούδαζε
στην Ζυρίχη.
Η Μιλέβα φοιτούσε στο ίδιο τμήμα Φυσικής με τον Αϊνστάιν, αλλά δεν κατάφερε ποτέ να αποφοιτήσει. Οι δύο τους παντρεύτηκαν το 1903, αλλά λίγα πράγματα είναι γνωστά για την τύχη του πρώτου παιδιού τους – μια κόρη που οι ιστορικοί θεωρούν ότι είτε υιοθετήθηκε, είτε πέθανε από οστρακιά.
Το 1904, το ζευγάρι απέκτησε τον πρώτο από τους δύο γιους τους, τον Χανς Άλμπερτ Αϊνστάιν.
Η Μιλέβα φοιτούσε στο ίδιο τμήμα Φυσικής με τον Αϊνστάιν, αλλά δεν κατάφερε ποτέ να αποφοιτήσει. Οι δύο τους παντρεύτηκαν το 1903, αλλά λίγα πράγματα είναι γνωστά για την τύχη του πρώτου παιδιού τους – μια κόρη που οι ιστορικοί θεωρούν ότι είτε υιοθετήθηκε, είτε πέθανε από οστρακιά.
Το 1904, το ζευγάρι απέκτησε τον πρώτο από τους δύο γιους τους, τον Χανς Άλμπερτ Αϊνστάιν.
Παρά την ευφυΐα του, ο Αϊνστάιν δεν μπορούσε να βρει ακαδημαϊκή θέση μετά την αποφοίτηση του
Ακόμη και μετά την απόκτηση του πτυχίου της Φυσικής, ο Αϊνστάιν δεν
μπορούσε να βρει εργασία στα πανεπιστήμια και η αρχική προσπάθεια του να
αποκτήσει ένα διδακτορικό – που θα τον βοηθούσε στην αναζήτηση
εργασίας- απέτυχε.
Αντ ‘αυτού, κατάφερε να αποκτήσει μια θέση ως υπάλληλος στο Ομοσπονδιακό Γραφείο Πνευματικής Ιδιοκτησίας, στο γραφείο ευρεσιτεχνιών της Βέρνης, το 1903 – δύο χρόνια πριν αναπτύξει την ειδική θεωρία της σχετικότητας
Αντ ‘αυτού, κατάφερε να αποκτήσει μια θέση ως υπάλληλος στο Ομοσπονδιακό Γραφείο Πνευματικής Ιδιοκτησίας, στο γραφείο ευρεσιτεχνιών της Βέρνης, το 1903 – δύο χρόνια πριν αναπτύξει την ειδική θεωρία της σχετικότητας
Μετά από δύο χρόνια ως υπάλληλος στο γραφείο ευρεσιτεχνίας, ο
Αϊνστάιν δημοσίευσε τέσσερις επιστημονικές εργασίες στο επιστημονικό
περιοδικό «Annals of Physics»
Μια εξήγηση, με δικά του λόγια (μέσα από μια επιστολή που έγραψε σε ένα φίλο για το περιεχόμενο των δημοσιεύσεων του):
«Η πρώτη ασχολείται με την ακτινοβολία και τις ενεργειακές ιδιότητες του φωτός και είναι πολύ επαναστατική». (περιγράφει την θεωρία, η οποία έθεσε τις βάσεις για ένα εντελώς νέο επιστημονικό πεδίο: την Κβαντομηχανική)
«Η δεύτερη είναι ο προσδιορισμός του πραγματικού μεγέθους των ατόμων»
«Η τέταρτη είναι μόνο ένα προσχέδιο ακόμη και αποτελεί μια τροποποίηση της θεωρίας του χώρου και του χρόνου». (Έτσι περιγράφει την Ειδική Θεωρία της Σχετικότητας)
«Η πρώτη ασχολείται με την ακτινοβολία και τις ενεργειακές ιδιότητες του φωτός και είναι πολύ επαναστατική». (περιγράφει την θεωρία, η οποία έθεσε τις βάσεις για ένα εντελώς νέο επιστημονικό πεδίο: την Κβαντομηχανική)
«Η δεύτερη είναι ο προσδιορισμός του πραγματικού μεγέθους των ατόμων»
«Η τέταρτη είναι μόνο ένα προσχέδιο ακόμη και αποτελεί μια τροποποίηση της θεωρίας του χώρου και του χρόνου». (Έτσι περιγράφει την Ειδική Θεωρία της Σχετικότητας)
Αλλά ήταν στο τέλος του 1905, που ο Αϊνστάιν ανέπτυξε την πιο διάσημη εξίσωση του
Στη συνέχεια, το 1905 ονομάστηκε το «έτος θαύμα» για τον Αϊνστάιν.
Ήταν τότε που δημοσίευσε και την πέμπτη εργασία του, η οποία
περιελάμβανε μια προσθήκη στην Ειδική Θεωρία της Σχετικότητας που είχε
αναπτύξει νωρίτερα.
Η εργασία εντόπιζε μια νέα σχέση μεταξύ της ενέργειας και της μάζας, η οποία τελικά γέννησε την πιο διάσημη εξίσωση στον κόσμο: E = mc2.
Η εργασία εντόπιζε μια νέα σχέση μεταξύ της ενέργειας και της μάζας, η οποία τελικά γέννησε την πιο διάσημη εξίσωση στον κόσμο: E = mc2.
Τέσσερα χρόνια αργότερα, το 1909, του προσφέρθηκε η πρώτη μόνιμη ακαδημαϊκή θέση
Ο Αϊνστάιν έγινε δεκτός προσωρινά στο Πανεπιστήμιο της Βέρνης το
1908. Ωστόσο, μετά από δύο διδακτικά εξάμηνα, ακύρωσε τις διαλέξεις του,
γιατί η προσέλευση είχε εξασθενίσει, τόσο που μόνο ένας φοιτητής
παρακολουθούσε πια την διδασκαλία του.
Την επόμενη χρονιά, το 1909, ο Αϊνστάιν απέκτησε την πρώτη μόνιμη ακαδημαϊκή θέση του, ως καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης. Αν και αρνήθηκε σε πρώτη φάση την θέση, επειδή η αμοιβή ήταν χαμηλότερη ακόμη και από τον μισθό του στο γραφείο διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας.
Ήταν μόνο όταν το πανεπιστήμιο αύξησε την προσφορά του που ο Αϊνστάιν την έκανε τελικά δεκτή. «Έτσι, τώρα, είμαι και εγώ επίσημο μέλος της συντεχνίας των πόρνων», έγραψε ο Αϊνστάιν σε έναν συνάδελφο του, ανακοινώνοντας του τα νέα.
Την επόμενη χρονιά, το 1909, ο Αϊνστάιν απέκτησε την πρώτη μόνιμη ακαδημαϊκή θέση του, ως καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης. Αν και αρνήθηκε σε πρώτη φάση την θέση, επειδή η αμοιβή ήταν χαμηλότερη ακόμη και από τον μισθό του στο γραφείο διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας.
Ήταν μόνο όταν το πανεπιστήμιο αύξησε την προσφορά του που ο Αϊνστάιν την έκανε τελικά δεκτή. «Έτσι, τώρα, είμαι και εγώ επίσημο μέλος της συντεχνίας των πόρνων», έγραψε ο Αϊνστάιν σε έναν συνάδελφο του, ανακοινώνοντας του τα νέα.
Το επόμενο έτος, ο Αϊνστάιν απέκτησε έναν ακόμη γιο – το τελευταίο βιολογικό παιδί του
Το 1910, ο Αϊνστάιν και η Μαρίτς αποκτούν τον δεύτερο γιο τους, τον
οποίο ονόμασαν Έντουαρντ Αϊνστάιν. Από εκείνο το σημείο και παρά την
αυξανόμενη φήμη του Αϊνστάιν στην επιστημονική κοινότητα, η σχέση του
ζευγαριού αρχίζει να κατρακυλά.
Το 1912, ο Αϊνστάιν ξεκινά μια σχέση με την ξαδέλφη και παιδική του φίλη, Έλσα Λόουενθαλ, η οποία αργότερα θα γίνει η δεύτερη σύζυγος του.
Το 1912, ο Αϊνστάιν ξεκινά μια σχέση με την ξαδέλφη και παιδική του φίλη, Έλσα Λόουενθαλ, η οποία αργότερα θα γίνει η δεύτερη σύζυγος του.
Εν όψει του επικείμενου παγκόσμιου πόλεμου και εν μέσω σφοδρών οικογενειακών συγκρούσεων, ο Αϊνστάιν έκανε κάτι απίστευτο
Παρά τις δυσκολίες στην σχέση του και την έναρξη του Α Παγκοσμίου
Πολέμου, ο Αϊνστάιν καταφέρνει να αναπτύξει μία από τις μεγαλύτερες
συνεισφορές στην επιστήμη τον 20ο αιώνα: την Γενική Θεωρία της
Σχετικότητας, την οποία και παρουσιάζει το 1915.
Αυτή η νέα θεωρία, η οποία επέτρεψε την ευρύτερη εφαρμογή της Ειδικής Θεωρίας της Σχετικότητας, εισήγαγε την έννοια ότι ο χώρος και ο χρόνος δεν ήταν ξεχωριστές οντότητες, αλλά ένα μόνο στοιχείο, το οποίο και ονόμασε χωροχρόνο.
Αλλά υπήρχε ένα πρόβλημα….
Αυτή η νέα θεωρία, η οποία επέτρεψε την ευρύτερη εφαρμογή της Ειδικής Θεωρίας της Σχετικότητας, εισήγαγε την έννοια ότι ο χώρος και ο χρόνος δεν ήταν ξεχωριστές οντότητες, αλλά ένα μόνο στοιχείο, το οποίο και ονόμασε χωροχρόνο.
Αλλά υπήρχε ένα πρόβλημα….
Ο Αϊνστάιν έπρεπε τώρα να αποδείξει ότι η θεωρία του δουλεύει
Ενώ η μεγαλοφυΐα του Αϊνστάιν μπορούσε να αναπτύσσει πειράματα σκέψης
που αμφισβητούσαν την συμβατική επιστήμη, πάλευε να βρει έναν τρόπο για
να αποδείξει την Γενική Θεωρία της Σχετικότητας σε πρακτικό επίπεδο.
Το 1917, ο Σερ Φρανκ Γουότσον Ντάισον βρήκε τον τρόπο: τη μέτρηση της φαινομενική θέση των αστεριών κοντά στον ήλιο.
Αλλά αυτό μπορούσε να γίνει μόνο κατά τη διάρκεια ενός σπάνιου φαινομένου που ονομάζεται ολική έκλειψη ηλίου. (Χωρίς την έκλειψη, ο λαμπερός ήλιος θα έπνιγε το φως από τα κοντινά του αστέρια)
Το 1917, ο Σερ Φρανκ Γουότσον Ντάισον βρήκε τον τρόπο: τη μέτρηση της φαινομενική θέση των αστεριών κοντά στον ήλιο.
Αλλά αυτό μπορούσε να γίνει μόνο κατά τη διάρκεια ενός σπάνιου φαινομένου που ονομάζεται ολική έκλειψη ηλίου. (Χωρίς την έκλειψη, ο λαμπερός ήλιος θα έπνιγε το φως από τα κοντινά του αστέρια)
Ήταν το 1919 όταν η Γενική Θεωρία της Σχετικότητας του Αϊνστάιν τέθηκε σε δοκιμασία, αλλά όχι από τον Αϊνστάιν
Εάν ο Αϊνστάιν είχε δίκιο, τα άστρα κοντά στον ήλιο κατά τη στιγμή
της έκλειψης θα εμφανίζονταν σε μια ελαφρώς διαφορετική θέση από το
κανονικό, επειδή η βαρύτητα του ήλιου θα παραμόρφωνε τον χωροχρόνο γύρω
τους.
Ο Σερ Άρθουρ Έντινγκτον εκτέλεσε το πείραμα κατά τη διάρκεια μιας ολικής ηλιακής έκλειψης το 1919, αποδεικνύοντας ότι ο Αϊνστάιν είχε δίκιο και κάνοντας τον διάσημο μέσα σε μια μόνο νύχτα.
Ο Σερ Άρθουρ Έντινγκτον εκτέλεσε το πείραμα κατά τη διάρκεια μιας ολικής ηλιακής έκλειψης το 1919, αποδεικνύοντας ότι ο Αϊνστάιν είχε δίκιο και κάνοντας τον διάσημο μέσα σε μια μόνο νύχτα.
Αν και η οικογένειά του γνώριζε πολύ καλά τη φήμη που είχε αποκτήσει ο Αϊνστάιν, δεν μπορούσε στα αλήθεια να καταλάβει το γιατί
Ο δεύτερος γιος του Αϊνστάιν, ο Έντουαρντ ρώτησε κάποτε γιατί ο πατέρας του ήταν τόσο διάσημος. Ο Αϊνστάιν απάντησε:
«Όταν ένα τυφλό σκαθάρι σέρνεται πάνω στην επιφάνεια ενός καμπυλωτού κλαδιού, δεν παρατηρεί ότι η διαδρομή που έχει καλύψει είναι πράγματι καμπυλωτή. Ήμουν αρκετά τυχερός να παρατηρήσω αυτό που το σκαθάρι δεν είχε προσέξει».
Ο δεύτερος γιος του Αϊνστάιν, ο Έντουαρντ ρώτησε κάποτε γιατί ο πατέρας του ήταν τόσο διάσημος. Ο Αϊνστάιν απάντησε:
«Όταν ένα τυφλό σκαθάρι σέρνεται πάνω στην επιφάνεια ενός καμπυλωτού κλαδιού, δεν παρατηρεί ότι η διαδρομή που έχει καλύψει είναι πράγματι καμπυλωτή. Ήμουν αρκετά τυχερός να παρατηρήσω αυτό που το σκαθάρι δεν είχε προσέξει».
Την ίδια χρονιά ο Αϊνστάιν έγινε ο πιο διάσημος επιστήμονας
του κόσμου, ενώ αυτός και η πρώτη σύζυγος του κατέθεσαν αίτηση διαζυγίου
Από εκείνο το σημείο και μετά, ο Αϊνστάιν ήταν βέβαιος ότι θα κέρδιζε τελικά το βραβείο Νόμπελ Φυσικής.
Τόσο που για να πείσει την Μιλέβα να υπογράψει τα χαρτιά του διαζυγίου τους, η οποία ήταν αρχικά απρόθυμη να το κάνει, ο Αϊνστάιν της πρόσφερε όλα τα χρήματα του βραβείου Νόμπελ, αν τελικά κέρδιζε.
Η Μιλέβα δέχτηκε την προσφορά του.
Από εκείνο το σημείο και μετά, ο Αϊνστάιν ήταν βέβαιος ότι θα κέρδιζε τελικά το βραβείο Νόμπελ Φυσικής.
Τόσο που για να πείσει την Μιλέβα να υπογράψει τα χαρτιά του διαζυγίου τους, η οποία ήταν αρχικά απρόθυμη να το κάνει, ο Αϊνστάιν της πρόσφερε όλα τα χρήματα του βραβείου Νόμπελ, αν τελικά κέρδιζε.
Η Μιλέβα δέχτηκε την προσφορά του.
Λιγότερο από τέσσερις μήνες μετά το διαζύγιό του, ο Αϊνστάιν
παντρεύτηκε την Έλσα – τη γυναίκα με την οποία σχετιζόταν ήδη τα
τελευταία 7 χρόνια
Η Έλσα είχε ήδη δύο κόρες από τον προηγούμενο σύζυγό της. Αν και ο Αϊνστάιν ήταν ικανοποιημένος με τη σχέση τους όπως ήταν, η Έλσα πίεσε για το γάμο επειδή αισθάνθηκε ότι την κακολογούσαν.
Παρά τις σχέσεις του Αϊνστάιν με άλλες γυναίκες σε ολόκληρη την διάρκεια του γάμου τους, η Έλσα έμεινε με τον Αϊνστάιν μέχρι τον θάνατο της, το 1936
Η Έλσα είχε ήδη δύο κόρες από τον προηγούμενο σύζυγό της. Αν και ο Αϊνστάιν ήταν ικανοποιημένος με τη σχέση τους όπως ήταν, η Έλσα πίεσε για το γάμο επειδή αισθάνθηκε ότι την κακολογούσαν.
Παρά τις σχέσεις του Αϊνστάιν με άλλες γυναίκες σε ολόκληρη την διάρκεια του γάμου τους, η Έλσα έμεινε με τον Αϊνστάιν μέχρι τον θάνατο της, το 1936
Ο Αϊνστάιν προτείνεται για πρώτη φορά για το βραβείο Νόμπελ
το 1910, αλλά δεν θα το κερδίσει τελικά εκείνη την χρονιά, αλλά το 1921
Ο Αϊνστάιν κέρδισε τελικά το 1921 το Νόμπελ Φυσικής «για τις υπηρεσίες του στη Θεωρητική Φυσική και ειδικότερα για την ανακάλυψη του νόμου του φωτοηλεκτρικού φαινομένου», που μετέτρεψε τον τρόπο με τον οποίον οι φυσικοί κατανοούν τη συμπεριφορά του φωτός και, εν τέλει, το σύμπαν.
Όλα τα χρήματα του βραβείου πήγαν στην Μαρίτς και τους δύο γιους τους
Ο Αϊνστάιν κέρδισε τελικά το 1921 το Νόμπελ Φυσικής «για τις υπηρεσίες του στη Θεωρητική Φυσική και ειδικότερα για την ανακάλυψη του νόμου του φωτοηλεκτρικού φαινομένου», που μετέτρεψε τον τρόπο με τον οποίον οι φυσικοί κατανοούν τη συμπεριφορά του φωτός και, εν τέλει, το σύμπαν.
Όλα τα χρήματα του βραβείου πήγαν στην Μαρίτς και τους δύο γιους τους
Τώρα όλοι ήθελαν να μάθουν περισσότερα για αυτήν την ιδιοφυΐα
που τώρα πια είχε κερδίσει το πιο διάσημο επιστημονικό βραβείο του
κόσμου, το Νόμπελ
Το 1921 και το 1922, ο Αϊνστάιν ταξιδεύει και δίνει διαλέξεις σε όλο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένης της Παλαιστίνης, της Ιαπωνίας, των ΗΠΑ, της Γαλλίας, αλλά και αλλού. Όπου πήγε, έγινε δεκτός με επευφημίες από τα πλήθη.
Στην Ιαπωνία μάλιστα ο Αϊνστάιν έγινε δεκτός από τον ίδιο τον αυτοκράτορα. Ο Αϊνστάιν δεν ήταν πια ένας δημόσιος υπάλληλος στο τμήμα ευρεσιτεχνίας, αλλά ένας παγκοσμίου φήμης επιστήμονας που το όνομα του είχε γίνει συνώνυμο της ιδιοφυΐας.
Το 1921 και το 1922, ο Αϊνστάιν ταξιδεύει και δίνει διαλέξεις σε όλο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένης της Παλαιστίνης, της Ιαπωνίας, των ΗΠΑ, της Γαλλίας, αλλά και αλλού. Όπου πήγε, έγινε δεκτός με επευφημίες από τα πλήθη.
Στην Ιαπωνία μάλιστα ο Αϊνστάιν έγινε δεκτός από τον ίδιο τον αυτοκράτορα. Ο Αϊνστάιν δεν ήταν πια ένας δημόσιος υπάλληλος στο τμήμα ευρεσιτεχνίας, αλλά ένας παγκοσμίου φήμης επιστήμονας που το όνομα του είχε γίνει συνώνυμο της ιδιοφυΐας.
Λίγο μετά την κατάκτηση του βραβείου Νόμπελ, ο Αϊνστάιν ξεκίνησε την έρευνα του για ένα ενοποιημένο επιστημονικό πεδίο
Ήταν ως επί το πλείστον η προσπάθεια του να ανακαλύψει μια «θεωρία των πάντων», καθώς οι επιστήμονες ήταν απασχολημένοι με την κβαντική μηχανική, ένα πεδίο που ο ίδιος ο Αϊνστάιν είχε βοηθήσει να αναπτυχθεί.
Αλλά στον Αϊνστάιν δεν άρεσε η εμμονή στην κβαντική και έψαχνε για κάτι μεγαλειώδες που θα συνδέσει τους τέσσερις κορυφαίους τομείς της φυσικής – τον ηλεκτρισμό, τον μαγνητισμό, την κβαντική και την βαρύτητα.
Ήταν ως επί το πλείστον η προσπάθεια του να ανακαλύψει μια «θεωρία των πάντων», καθώς οι επιστήμονες ήταν απασχολημένοι με την κβαντική μηχανική, ένα πεδίο που ο ίδιος ο Αϊνστάιν είχε βοηθήσει να αναπτυχθεί.
Αλλά στον Αϊνστάιν δεν άρεσε η εμμονή στην κβαντική και έψαχνε για κάτι μεγαλειώδες που θα συνδέσει τους τέσσερις κορυφαίους τομείς της φυσικής – τον ηλεκτρισμό, τον μαγνητισμό, την κβαντική και την βαρύτητα.
Για επτά χρόνια, ο Αϊνστάιν ασχολιόταν αποκλειστικά με αυτό
Και αυτή τη φορά, όταν ο Αϊνστάιν ήταν πια έτοιμος να παρουσιάσει την ενοποιημένη θεωρία του, όλος ο κόσμος παρακολουθούσε. Το 1929, δημοσίευσε την πρώτη του εργασία και στη αμέσως βρίσκεται στο εξώφυλλο του περιοδικού Time .
Η θεωρία όμως που εισήγαγε είχε κενά που άλλοι επιστήμονες σύντομα αποκάλυψαν, υποδεικνύοντας ότι δεν ήταν σωστή η θεωρία του Αϊνστάιν για την οποία εργαζόταν ασταμάτητα μέχρι το τέλος της ζωής του.
Λέγεται ότι ακόμα και την τελευταία νύχτα της ζωής του, ο Αϊνστάιν έγραψε μια σειρά από εξισώσεις, ως μια τελευταία προσπάθειά να δικαιώσει την μεγάλη θεωρία
Και αυτή τη φορά, όταν ο Αϊνστάιν ήταν πια έτοιμος να παρουσιάσει την ενοποιημένη θεωρία του, όλος ο κόσμος παρακολουθούσε. Το 1929, δημοσίευσε την πρώτη του εργασία και στη αμέσως βρίσκεται στο εξώφυλλο του περιοδικού Time .
Η θεωρία όμως που εισήγαγε είχε κενά που άλλοι επιστήμονες σύντομα αποκάλυψαν, υποδεικνύοντας ότι δεν ήταν σωστή η θεωρία του Αϊνστάιν για την οποία εργαζόταν ασταμάτητα μέχρι το τέλος της ζωής του.
Λέγεται ότι ακόμα και την τελευταία νύχτα της ζωής του, ο Αϊνστάιν έγραψε μια σειρά από εξισώσεις, ως μια τελευταία προσπάθειά να δικαιώσει την μεγάλη θεωρία
Λίγο μετά την δημοσίευση της ενοποιημένης θεωρίας του, το
1929, ο Αϊνστάιν βρίσκει καταφύγιο από την δημόσια σφαίρα σε ένα
απομονωμένο μέρος στη βορειοανατολική Γερμανία, όπου και γιορτάζει τα
50α γενέθλια του
Ως δώρο γενεθλίων εκείνο το έτος, η πόλη του Βερολίνου προσφέρει στον Αϊνστάιν ένα απομονωμένο εξοχικό σπίτι, με μια λίμνη, κοντά στην πρωτεύουσα.
Αν και ποτέ δεν έμαθε να κολυμπάει, ο Αϊνστάιν αγαπούσε πολύ την ιστιοπλοΐα και αποδέχθηκε με ευχαρίστηση το δώρο. Σπάνια όμως το επέλεξε για μακρόχρονη διαμονή.
Ως δώρο γενεθλίων εκείνο το έτος, η πόλη του Βερολίνου προσφέρει στον Αϊνστάιν ένα απομονωμένο εξοχικό σπίτι, με μια λίμνη, κοντά στην πρωτεύουσα.
Αν και ποτέ δεν έμαθε να κολυμπάει, ο Αϊνστάιν αγαπούσε πολύ την ιστιοπλοΐα και αποδέχθηκε με ευχαρίστηση το δώρο. Σπάνια όμως το επέλεξε για μακρόχρονη διαμονή.
Το 1933, ο Αϊνστάιν μετακομίζει στις ΗΠΑ, όταν οι Ναζί και ο ηγέτης τους, Αδόλφος Χίτλερ, έρχονται στην εξουσία
Τον Απρίλιο του 1933, η νέα κυβέρνηση της Γερμανίας ψήφισε έναν νόμο που εμπόδιζε τους Εβραίους από το να καταλαμβάνουν δημόσια αξιώματα – συμπεριλαμβανομένων των ακαδημαϊκών πόστων.
Για λίγους μήνες, ο Αϊνστάιν μένει άνεργος. Τελικά μεταναστεύει στις ΗΠΑ, τον Οκτώβριο του 1933, όπου και του προσφέρεται μια θέση στο Πανεπιστήμιο του Princeton.
Δύο χρόνια αργότερα, ο Αϊνστάιν κάνει αίτηση για την αμερικανική υπηκοότητα, που τελικά του απονέμεται το 1940.
Τον Απρίλιο του 1933, η νέα κυβέρνηση της Γερμανίας ψήφισε έναν νόμο που εμπόδιζε τους Εβραίους από το να καταλαμβάνουν δημόσια αξιώματα – συμπεριλαμβανομένων των ακαδημαϊκών πόστων.
Για λίγους μήνες, ο Αϊνστάιν μένει άνεργος. Τελικά μεταναστεύει στις ΗΠΑ, τον Οκτώβριο του 1933, όπου και του προσφέρεται μια θέση στο Πανεπιστήμιο του Princeton.
Δύο χρόνια αργότερα, ο Αϊνστάιν κάνει αίτηση για την αμερικανική υπηκοότητα, που τελικά του απονέμεται το 1940.
Όντας ο ίδιος θύμα του αντισημιτισμού, ο Αϊνστάιν ήταν ένας ένθερμος υποστηρικτής των πολιτικών δικαιωμάτων
Όταν ο Αϊνστάιν μετακόμισε στο Νιου Τζέρσει, έμαθε για την ύπαρξη ξεχωριστών σχολείων και θεάτρων, για μαύρους και λευκούς αντίστοιχα. Αυτό το απροκάλυπτο ρατσιστικό στοιχείο της αμερικανικής κουλτούρας ήταν που ο Αϊνστάιν ονόμασε ως την «χειρότερη ασθένεια» της χώρας.
Για να καταπολεμήσει τον ρατσισμό στην Αμερική, ο Αϊνστάιν έκανε ανοιχτά παρέα με Αφροαμερικανούς, όπως ο ηθοποιός, Paul Robeson και το αστέρι της Όπερας, Mariam Anderson, ενώ υποστήριξε δημοσίως την Εθνική Ένωση για την Πρόοδο της Εγχρώμων.
Αλλά υπήρχε ακόμη ένα πρόβλημα που ο Αϊνστάιν γνώριζε από τα τέλη της δεκαετίας του ’30: η πυρηνική απειλή.
Όταν ο Αϊνστάιν μετακόμισε στο Νιου Τζέρσει, έμαθε για την ύπαρξη ξεχωριστών σχολείων και θεάτρων, για μαύρους και λευκούς αντίστοιχα. Αυτό το απροκάλυπτο ρατσιστικό στοιχείο της αμερικανικής κουλτούρας ήταν που ο Αϊνστάιν ονόμασε ως την «χειρότερη ασθένεια» της χώρας.
Για να καταπολεμήσει τον ρατσισμό στην Αμερική, ο Αϊνστάιν έκανε ανοιχτά παρέα με Αφροαμερικανούς, όπως ο ηθοποιός, Paul Robeson και το αστέρι της Όπερας, Mariam Anderson, ενώ υποστήριξε δημοσίως την Εθνική Ένωση για την Πρόοδο της Εγχρώμων.
Αλλά υπήρχε ακόμη ένα πρόβλημα που ο Αϊνστάιν γνώριζε από τα τέλη της δεκαετίας του ’30: η πυρηνική απειλή.
Στις 2 Αυγούστου του 1939, ένα μήνα πριν ξεσπάσει ο Δεύτερος
Παγκόσμιος Πόλεμος, ο Αϊνστάιν έγραψε δισέλιδη επιστολή προς τον Πρόεδρο
Ρούσβελτ που οδήγησε τις ΗΠΑ σε μια κούρσα πυρηνικού εξοπλισμού κατά
των Ναζί
Ο Αϊνστάιν προειδοποίησε τον Πρόεδρο Ρούσβελτ για τον κίνδυνο μιας
μαζικής πυρηνικής αλυσιδωτής αντίδρασης που περιλάμβανε την χρήση
ουρανίου και η οποία θα μπορούσε να οδηγήσει στην κατασκευή μιας
«εξαιρετικά ισχυρής βόμβας νέου τύπου – της ατομικής βόμβας».
«Μια βόμβα αυτού του τύπου, η οποία θα μεταφερόταν με πλοίο σε ένα λιμάνι, θα μπορούσε κάλλιστα να καταστρέψει εντελώς ολόκληρο το λιμάνι, μαζί με τις γύρω περιοχές». Αργότερα συναντήθηκε με τον ίδιον τον Πρόεδρο, πρόσωπο με πρόσωπο για να συζητήσουν τις προοπτικές μιας πυρηνικής βόμβας με περισσότερες λεπτομέρειες.
Δύο χρόνια αργότερα, και μετά από πολλές επιστολές από τον Αϊνστάιν, οι ΗΠΑ εκπόνησαν το «Σχέδιο Μανχάταν», το σχέδιο της Αμερικής να κατασκευάσει το πιο καταστροφικό όπλο όλων των εποχών.
«Μια βόμβα αυτού του τύπου, η οποία θα μεταφερόταν με πλοίο σε ένα λιμάνι, θα μπορούσε κάλλιστα να καταστρέψει εντελώς ολόκληρο το λιμάνι, μαζί με τις γύρω περιοχές». Αργότερα συναντήθηκε με τον ίδιον τον Πρόεδρο, πρόσωπο με πρόσωπο για να συζητήσουν τις προοπτικές μιας πυρηνικής βόμβας με περισσότερες λεπτομέρειες.
Δύο χρόνια αργότερα, και μετά από πολλές επιστολές από τον Αϊνστάιν, οι ΗΠΑ εκπόνησαν το «Σχέδιο Μανχάταν», το σχέδιο της Αμερικής να κατασκευάσει το πιο καταστροφικό όπλο όλων των εποχών.
Αν και η επιστολή του πυροδότησε το «Σχέδιο Μανχάταν», ο
Αϊνστάιν θεώρησε τον πόλεμο ως μια άλλη μορφή «ασθένειας» και ήταν
ενάντια στην χρήση πυρηνικών
όπλων
Αρνήθηκε να εργαστεί για το «Σχέδιο Μανχάταν» και οι επιστήμονες που
συμμετείχαν στην εκπόνηση του απαγορευόταν να έρθουν σε επαφή μαζί του.
Αργότερα παραδέχθηκε ότι δεν θα είχε ποτέ γράψει τις επιστολές αυτές προς τον Ρούσβελτ αν ήξερε ότι οι Γερμανοί είχαν αποτύχει στις προσπάθειές τους να κατασκευάσουν μια ατομική βόμβα.
«Το να σκοτώσεις σε καιρό πολέμου, κατά τη γνώμη μου, δεν είναι με κανέναν τρόπο καλύτερο από την κοινή δολοφονία», έγραψε ο ίδιος κάποτε.
Αργότερα παραδέχθηκε ότι δεν θα είχε ποτέ γράψει τις επιστολές αυτές προς τον Ρούσβελτ αν ήξερε ότι οι Γερμανοί είχαν αποτύχει στις προσπάθειές τους να κατασκευάσουν μια ατομική βόμβα.
«Το να σκοτώσεις σε καιρό πολέμου, κατά τη γνώμη μου, δεν είναι με κανέναν τρόπο καλύτερο από την κοινή δολοφονία», έγραψε ο ίδιος κάποτε.
Καθ ‘όλη τη δεκαετία του ’40 και μέχρι το θάνατό του το 1955,
ο Αϊνστάιν μίλησε ανοικτά ενάντια στο ρατσισμό και τη χρήση πυρηνικών
όπλων
Το 1950, μετά την αποδοχή του ως μέλος του Montreal
Pipe Smoke Club, ο Αϊνστάιν είπε «το κάπνισμα συμβάλλει σε μια κάπως πιο
ήρεμη και αντικειμενική κρίση για όλες τις ανθρώπινες υποθέσεις».
O Αϊνστάιν τελικά έκοψε το κάπνισμα μετά από απαίτηση του γιατρού του. Αυτό όμως που δεν έκοψε ποτέ ήταν να μιλάει ανοικτά για τις απόψεις του.
O Αϊνστάιν τελικά έκοψε το κάπνισμα μετά από απαίτηση του γιατρού του. Αυτό όμως που δεν έκοψε ποτέ ήταν να μιλάει ανοικτά για τις απόψεις του.
Παρά τις αντισυμβατικές του απόψεις, ο Αϊνστάιν απολάμβανε
ακόμη συμμαχίες – κάποιες από αυτές πολύ ισχυρές
Το 1952, ο πρώτος Πρόεδρος του Ισραήλ, ο Chaeim Weizmann, πέθανε, και
προσφέρθηκε στον Αϊνστάιν να καταλάβει την θέση του. Εκείνη την εποχή, ο
Αϊνστάιν ήταν ήδη 73 ετών και συνεργαζόταν με κορυφαίους φυσικούς της
εποχής του.
Ο Αϊνστάιν αρνήθηκε ευγενικά την πρόταση δηλώνοντας στην επιστολή του ότι του έλειπε η «φυσική ικανότητα και η εμπειρία που απαιτείται για να ασχοληθεί με τους ανθρώπους».
Ο Αϊνστάιν αρνήθηκε ευγενικά την πρόταση δηλώνοντας στην επιστολή του ότι του έλειπε η «φυσική ικανότητα και η εμπειρία που απαιτείται για να ασχοληθεί με τους ανθρώπους».
«Έχω κάνει αυτό που μου αναλογούσε, τώρα ήρθε η ώρα να αποσυρθώ»
Στις 17 Απριλίου 1955 ο Αϊνστάιν υπέστη ανεύρυσμα κοιλιακής αορτής και μεταφέρθηκε στο Ιατρικό Κέντρο του Πανεπιστημίου του Princeton, στο Νιου Τζέρσει.
Αρνήθηκε την θεραπεία λέγοντας, «είναι άκομψο να παρατείνουν τη ζωή μου με τεχνητό τρόπο. Έχω κάνει το μερίδιό μου, τώρα είναι ώρα να φύγω. Και θα το κάνω κομψά». Το επόμενο πρωί, σε ηλικία 76 ετών, ο Αϊνστάιν πέθανε στον ύπνο του.
Στις 17 Απριλίου 1955 ο Αϊνστάιν υπέστη ανεύρυσμα κοιλιακής αορτής και μεταφέρθηκε στο Ιατρικό Κέντρο του Πανεπιστημίου του Princeton, στο Νιου Τζέρσει.
Αρνήθηκε την θεραπεία λέγοντας, «είναι άκομψο να παρατείνουν τη ζωή μου με τεχνητό τρόπο. Έχω κάνει το μερίδιό μου, τώρα είναι ώρα να φύγω. Και θα το κάνω κομψά». Το επόμενο πρωί, σε ηλικία 76 ετών, ο Αϊνστάιν πέθανε στον ύπνο του.
Αλλά ο κόσμος δεν ήταν αρκετά ικανοποιημένος και ήθελε και άλλο
Σύμφωνα με τον Brian Burrell, ο Αϊνστάιν δεν ήθελε ο εγκέφαλός του να μελετηθεί, αλλά ούτε να λατρευτεί.
«ο Αϊνστάιν άφησε πίσω τους συγκεκριμένες οδηγίες σχετικά με τα λείψανά του: να αποτεφρωθούν και σκορπιστούν οι στάχτες του σε μυστική τοποθεσία», έγραψε ο Burrell.
Ωστόσο, ο Thomas Harvey, ένας γιατρός που εφημέρευε εκείνη την ημέρα στο νοσοκομείο, πήρε μέρος του εγκέφαλου του Αϊνστάιν, χωρίς άδεια, προκειμένου να μελετήσει περαιτέρω το μοναδικό εγκέφαλο του σπουδαίου επιστήμονα. Ο εγκέφαλος του Αϊνστάιν βρίσκεται σήμερα στο Πανεπιστήμιο του Princeton, στο Medical Center.
Σύμφωνα με τον Brian Burrell, ο Αϊνστάιν δεν ήθελε ο εγκέφαλός του να μελετηθεί, αλλά ούτε να λατρευτεί.
«ο Αϊνστάιν άφησε πίσω τους συγκεκριμένες οδηγίες σχετικά με τα λείψανά του: να αποτεφρωθούν και σκορπιστούν οι στάχτες του σε μυστική τοποθεσία», έγραψε ο Burrell.
Ωστόσο, ο Thomas Harvey, ένας γιατρός που εφημέρευε εκείνη την ημέρα στο νοσοκομείο, πήρε μέρος του εγκέφαλου του Αϊνστάιν, χωρίς άδεια, προκειμένου να μελετήσει περαιτέρω το μοναδικό εγκέφαλο του σπουδαίου επιστήμονα. Ο εγκέφαλος του Αϊνστάιν βρίσκεται σήμερα στο Πανεπιστήμιο του Princeton, στο Medical Center.
Αλβέρτου Αϊνστάιν: «Γιατί Σοσιαλισμός»
(Δημοσιεύτηκε πρώτη φορά στο 1 τεύχος του Αμερικανικού περιοδικού Monthly Review, το 1949)
Ας εξετάσουμε πρώτ’ απ’ όλα το ζήτημα αυτό από την άποψη της
επιστημονικής γνώσης. Μπορεί να φανεί ότι δεν υπάρχουν ουσιαστικές
μεθοδολογικές διαφορές ανάμεσα στην αστρονομία και την οικονομία: οι
επιστήμονες και στους δύο τομείς προσπαθούν να ανακαλύψουν τους νόμους,
που έχουν γενική εφαρμογή σε ορισμένες ομάδες φαινομένων; για να
κάνουν την αμοιβαία σχέση των φαινομένων αυτών όσο γίνεται πιο
κατανοητή. Αλλά τέτοιες μεθοδολογικές διαφορές υπάρχουν στην
πραγματικότητα. Η ανακάλυψη των γενικών νόμων στον τομέα της οικονομίας
είναι δυσκολότερη γιατί τα υπό παρατήρηση οικονομικά φαινόμενα,
επηρεάζονται συχνά από πολλούς παράγοντες, που είναι πάρα πολύ δύσκολο
να εκτιμηθούν ξεχωριστά.
Εκτός από αυτό, η πείρα που συγκεντρώθηκε από την αρχή της λεγόμενης
πολιτισμένης περιόδου της ανθρώπινης ιστορίας, υποβάλλονταν και
υποβάλλεται, ως γνωστόν, σε σοβαρές επιδράσεις και περιορισμούς όχι
μόνο οικονομικού χαρακτήρα. Για παράδειγμα, οι περισσότερες μεγάλες
δυνάμεις στην ιστορία οφείλουν την ύπαρξη τους στις κατακτήσεις. Οι
λαοί κατακτητές εδραιώνονταν νομικά και οικονομικά ως προνομιούχα τάξη
στην κατακτημένη χώρα… Πουθενά δεν έχει ξεπεραστεί πραγματικά εκείνο που
ο Βέμπλεν αποκαλεί «ληστρική φάση» ανάπτυξης της
ανθρωπότητας. Ορισμένα οικονομικά γεγονότα, που παρατηρούμε, αφορούν τη
φάση αυτή και μάλιστα οι νόμοι, που μπορούμε να εξάγουμε από αυτά, δεν
είναι εφαρμόσιμοι σε καμιά άλλη φάση. Δεδομένου ότι ο πραγματικός σκοπός
του σοσιαλισμού είναι ακριβώς να ξεπεράσει τη «ληστρική φάση» στην
ανάπτυξη της ανθρωπότητας και να προχωρήσει προς τα εμπρός, η
οικονομική επιστήμη στη σημερινή κατάστασή της μπορεί να ρίξει μόνο ένα
πολύ ασήμαντο φως στη σοσιαλιστική κοινωνία του μέλλοντος.
Δεύτερο, ο σκοπός του σοσιαλισμού είναι κοινωνικοηθικός. Η επιστήμη
δεν μπορεί να δημιουργεί σκοπούς και είναι ακόμη λιγότερο ικανή να τους
εμφυσήσει στους ανθρώπους. Το μέγιστο που μπορεί να κάνει η επιστήμη
είναι να προσφέρει τα μέσα για την επίτευξη ορισμένων σκοπών. Αλλά
αυτοί καθαυτοί οι σκοποί επιτυγχάνονται από προσωπικότητες με υψηλά
ηθικά ιδανικά και, αν οι σκοποί αυτοί δεν είναι θνησιγενείς αλλά
βιώσιμοι και ισχυροί, τους υπoστηρίζουν και τους αναπτύσσουν πολλοί
άνθρωποι, που καθορίζουν εν μέρει υποσυνείδητα την αργή εξέλιξη της
κοινωνίας.
Λόγω των αιτίων αυτών οφείλουμε να είμαστε προσεκτικοί και να μην
υπερεκτιμούμε την επιστήμη και τις επιστημονικές μεθόδους, όταν η
υπόθεση αφορά ανθρώπινα προβλήματα. Δεν πρέπει επίσης να σκεφτόμαστε ότι
μόνο οι ειδικοί έχουν το δικαίωμα να διατυπώνουν τη γνώμη τους για τα
ζητήματα οργάνωσης της κοινωνίας.
Τελευταία ακούγονται πάρα πολλές φωνές ότι η ανθρώπινη κοινωνία
περνάει κρίση, ότι η σταθερότητά της έχει κλονιστεί σοβαρά. Η κατάσταση
αυτή χαρακτηρίζεται από το γεγονός ότι τα άτομα αδιαφορούν ή ακόμα και
εχθρεύονται τις μικρές ή μεγάλες ομάδες όπου ανήκουν. Για να δείξω τι
εννοώ, επιτρέψτε να επικαλεστώ την προσωπική μου πείρα. Πρόσφατα,
συζητώντας με έναν έξυπνο και αξιόπιστο άνθρωπο για την απειλή πολέμου
που, κατά τη γνώμη μου, θα αποτελούσε σοβαρό κίνδυνο για την ίδια την
ύπαρξη της ανθρωπότητας, διαπίστωσα ότι μόνο μια υπερεθνική οργάνωση
μπορεί να μας προφυλάξει από τον κίνδυνο αυτό. Σχετικά με αυτό ο
συνομιλητής μου, μου είπε πολύ ήρεμα και ψυχρά: «Μα γιατί φοβόσαστε τόσο την εξαφάνιση της ανθρώπινης φυλής;».
Είμαι βέβαιος ότι μόλις έναν αιώνα πριν κανείς δε θα έκανε παρόμοια
παρατήρηση με τόση ευκολία. Πρόκειται για δήλωση ανθρώπου που μάταια
προσπαθούσε να βρει ισορροπία μέσα του και έχασε πρακτικά την ελπίδα
για επιτυχία. Ποια όμως είναι η αιτία; Υπάρχει διέξοδος;
Ο άνθρωπος είναι ταυτόχρονα προσωπικότητα και κοινωνικό ον. Ως
προσωπικότητα πρoσπαθεί να προστατεύσει τη δική του ύπαρξη και την
ύπαρξη των οικείων του, να ικανοποιήσει τις προσωπικές τους επιθυμίες
και να αναπτύξει τις ικανότητές του. Σαν κοινωνικό ον επιδιώκει να
κερδίσει την αναγνώριση και την αγάπη των άλλων ανθρώπων, να συμμεριστεί
τις χαρές τους, να τους παρηγορήσει στη λύπη, να καλυτερέψει τους όρους
ζωής τους. Μόνο η ύπαρξη αυτών των διαφόρων, συχνά αντιφατικών
επιδιώξεων καθορίζει τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του ανθρώπου και από τους
ιδιόμορφους συνδυασμούς τους εξαρτάται ο βαθμός που το άτομο μπορεί να
πετύχει την εσωτερική ισορροπία και να συμβάλει στην ευημερία της
κοινωνίας. Είναι εντελώς δυνατό η σχετική δύναμη των δυο αυτών
επιδιώξεων να είναι βασικά προσδιορισμένη από την κληρονομικότητα. Αλλά
η προσωπικότητα διαμορφώνεται οριστικά στο περιβάλλον, όπου ο άνθρωπος
βρίσκεται στη διαδικασία της ανάπτυξής του, από τη διάρθρωση της
κοινωνίας όπου μεγαλώνει, από τις παραδόσεις της κοινωνίας αυτής, από το
πώς εκτιμά τους διάφορους τύπους συμπεριφοράς. Η αφηρημένη έννοια «κοινωνία» σημαίνει
για το ατoμικό ανθρώπινο ον το σύνολο των άμεσων και έμμεσων αμοιβαίων
σχέσεων με τους σύγχρονούς του και με όλες τις προηγούμενες γενεές.
Το άτομο είναι σε θέση να σκέπτεται, να νοιώθει, να προσπαθεί να
εργαστεί αυτοτελώς, αλλά εξαρτάται τόσο πολύ από την κοινωνία στη
φυσική, διανοητική και συναισθηματική ύπαρξή του, που είναι αδύνατο να
σκέπτεται γι’ αυτήν ή να την κατανοεί εκτός των πλαισίων της κοινωνίας. Η «κοινωνία» αυτή
εξασφαλίζει στον άνθρωπο τροφή, ενδυμασία, κατοικία, εργαλεία
εργασίας, τον προικίζει με γλώσσα, με τις μορφές και το βασικό
περιεχόμενο των σκέψεων. Η ζωή του είναι δυνατή χάρη στην εργασία και
στα επιτεύγματα πολλών εκατομμυρίων ανθρώπων στο παρελθόν και στο παρόν,
όλων εκείνων που κρύβονται πίσω από τη μικρή λέξη «κοινωνία» …
0 άνθρωπος κατά τη γέννησή του χάρη στην κληρονομικότητα αποκτά
βιολογική σύσταση, που πρέπει να τη θεωρούμε καθορισμένη και
αμετάβλητη, η οποία περιλαμβάνει φυσικές επιδιώξεις που είναι
χαρακτηριστικές για τα ανθρώπινα όντα. (Όπως αναφέραμε παραπάνω, η
βιολογική φύση του ανθρώπου δεν μπορεί να αλλάξει για πρακτικούς
λόγους). Εκτός από αυτό, στη διάρκεια της ζωής του αποκτά πολιτιστική
ψυχοσύνθεση, που την παίρνει από την κοινωνία μέσω της επικοινωνίας και
με πολλά άλλα είδη επίδρασης… Η κοινωνική συμπεριφορά των ανθρώπινων
υπάρξεων μπορεί να διαφέρει πολύ ανάλογα με τα επικρατούντα πολιτιστικά
πρότυπα και τύπους οργάνωσης που κυριαρχούν στην κοινωνία. Σε αυτό
ακριβώς βασίζουν τις ελπίδες όσοι επιδιώκουν να καλυτερέψουν την τύχη
του ανθρώπου: οι άνθρωποι δεν είναι καταδικασμένοι λόγω της βιολογικής
τους ψυχοσύνθεσης να αλληλοεξοντώνονται ή να παραδίδονται στο έλεος της
σκληρής και αναπόφευκτης μοίρας.
Αν αναρωτηθούμε πώς πρέπει να αλλάξουμε τη διάρθρωση της κοινωνίας
και του πολιτισμού της για να γίνει πιο ευνοϊκή η ανθρώπινη ζωή, πρέπει
να θυμούμαστε ότι πάντα υπάρχουν ορισμένες συνθήκες που δεν μπορούμε
να τις αλλάξουμε. Πολύ περισσότερο, οι τεχνoλογικές και δημογραφικές
διαδικασίες μερικών τελευταίων αιώνων δημιούργησαν συνθήκες που είναι
επίσης αμετάβλητες. Στις περιοχές με μόνιμο και πυκνό πληθυσμό η
παραγωγή των αναγκαίων για τη ζωή αγαθών προϋποθέτει υποχρεωτικά τον
καταμερισμό της εργασίας και μια μεγάλη συγκέντρωση παραγωγικού
μηχανισμού. Η εποχή που τα άτομα ή συγκριτικά μικρές ομάδες μπορούσαν
να έχουν πλήρη επάρκεια, η οποία όταν κοιτάμε στα περασμένα μας φαίνεται
τόσο ειδυλλιακή, έφυγε μια για πάντα. θα είναι απλώς μια μικρή υπερβολή
αν πούμε ότι από την άποψη της παραγωγής και κατανάλωσης η ανθρωπότητα
αποτελεί σήμερα κιόλας μια παγκόσμια κοινότητα.
Τώρα μπορώ να προσδιορίσω σύντομα την ουσία της σημερινής κρίσης.
Πρόκειται για τη στάση του ατόμου απέναντι στην κοινωνία. Το άτομο
συνειδητοποιεί σε μεγαλύτερο βαθμό παρά ποτέ άλλοτε την εξάρτησή του από
την κοινωνία. Όμως δεν εκλαμβάνει την εξάρτηση αυτή ως θετικό
φαινόμενο, ως οργανική σχέση, ως προστατευτική δύναμη, αλλά μάλλον ως
απειλή κατά των φυσικών του δικαιωμάτων ή ακόμα και κατά της οικονομικής
του ύπαρξης. Πολύ περισσότερο, η θέση του στην κοινωνία είναι τέτοια
που οι εγωιστικές επιδιώξεις του αυξάνουν συνεχώς, ενώ οι κοινωνικές,
πιο αδύνατες από τη φύση τους επιδιώξεις του, όλο και πιο πολύ
καταρρέουν. Όλοι οι άνθρωποι ανεξάρτητα από τη θέση τους στην κοινωνία
υποφέρουν από τη διαδικασία αυτή. Αιχμάλωτοι του εγωισμού τους, χωρίς
οι ίδιοι να το αντιλαμβάνoνrαι, νοιώθουν ανυπεράσπιστοι, μοναχικοί,
στερημένοι από την ικανότητα, με αφέλεια, απλά και απερίσκεπτα να
χαίρονται τη ζωή. 0 άνθρωπος μπορεί να βρει νόημα στη ζωή – που είναι
τόσο σύντομη και γεμάτη κινδύνους – μόνο αφιερώνοντας τον εαυτό του στην
κοινωνία.
Η οικονομική αναρχία της καπιταλιστικής κοινωνίας, όπως υπάρχει
σήμερα, είναι κατά τη γνώμη μου η πραγματική πηγή του κακού. Βλέπουμε
μια τεράστια μάζα παραγωγών που πασχίζουν ακατάπαυστα να αφαιρέσουν ο
ένας από τον άλλο τους καρπούς της συλλογικής εργασίας τους – όχι με τη
βία, αλλά σύμφωνα με τους νόμιμα καθιερωμένους κανόνες. Από την άποψη
αυτή είναι σημαντικό ότι τα μέσα παραγωγής, δηλαδή όλες οι παραγωγικές
δυνάμεις, απαραίτητα για την παραγωγή καταναλωτικών εμπορευμάτων, καθώς
και οι ολοένα νέες επενδύσεις μπορούν να είναι νόμιμα και κατά το
μεγαλύτερο μέρος αποτελούν ατομική ιδιοκτησία ξεχωριστών προσώπων.
Για απλοποίηση θα αποκαλώ στη συνέχεια «εργάτες» όσους δεν ανήκουν
στους ιδιοκτήτες μέσων παραγωγής, αν και αυτό δεν αντιστοιχεί πλήρως στη
συνηθισμένη χρήση του όρου αυτού. 0 ιδιοκτήτης μέσων παραγωγής είναι σε
θέση να αποκτά εργατική δύναμη. Χρησιμοποιώντας τα μέσα παραγωγής, ο
εργάτης παράγει νέα εμπορεύματα που γίνονται ιδιοκτησία του καπιταλιστή.
Εδώ έχει ακριβώς σημασία η συσχέτιση της πραγματικής αξίας αυτού που ο
εργάτης παράγει και εκείνου που του πληρώνουν. Όσο καιρό η σύμβαση
εργασίας είναι «ελεύθερη», αυτό που παίρνει ο εργάτης δεν καθορίζεται
από την πραγματική αξία των παραγόμενων από αυτόν εμπορευμάτων, αλλά από
τις ελάχιστες ανάγκες του και την προσφορά και ζήτηση εργατικής δύναμης
από τους καπιταλιστές. Έχει σημασία να καταλάβουμε ότι ακόμη και στη
θεωρία η αμοιβή του εργάτη δεν καθορίζεται από την αξία αυτού που έχει
παράγει.
Βρισκόμαστε μπροστά στην τάση του ιδιωτικού κεφαλαίου προς την όλο
και μεγαλύτερη συγκέντρωση. Εν μέρει λόγω του ανταγωνισμού των
καπιταλιστών, εν μέρει γιατί η ανάπτυξη της τεχνολογίας και ο
αυξανόμενος καταμερισμός της εργασίας ενθαρρύνουν το σχηματισμό
μεγαλύτερων παραγωγικών μονάδων σε βάρος των μικρών. Αποτέλεσμα της
ανάπτυξης αυτής είναι η ολιγαρχία του ιδιωτικού κεφαλαίου, η κολοσσιαία
εξουσία του οποίου δεν μπορεί να ελέγχεται αποτελεσματικά ακόμη και σε
μια δημοκρατική κοινωνία. Αυτό συμβαίνει, γιατί τα μέλη των νομοθετικών
οργάνων εκλέγονται από τα πολιτικά κόμματα, τα οποία χρηματοδοτούνται
και επηρεάζονται βασικά από τους ιδιώτες επιχειρηματίες, που επιδιώκουν
για πρακτικούς σκοπούς να απομακρύνουν το εκλογικό σώμα από τους
νομοθέτες. Σαν αποτέλεσμα οι αντιπρόσωποι του λαού δεν υπερασπίζονται
αποτελεσματικά τα συμφέροντα των μη προνομιούχων ομάδων του πληθυσμού.
Πολύ περισσότερο, στις υπάρχουσες συνθήκες οι ιδιώτες επιχειρηματίες
ελέγχουν αναπόφευκτα τις κύριες πηγές πληροφόρησης (τύπο, ραδιόφωνο,
εκπαίδευση). Για το λόγο αυτό, ο απλός πολίτης είναι πολύ δύσκολο και
στις περισσότερες περιπτώσεις απλώς αδύνατο να καταλήξει σε
αντικειμενικά συμπεράσματα και να ασκεί με εξυπνάδα τα πολιτικά του
δικαιώματα.
Η κατάσταση που επικρατεί στην οικονομία, βασιζόμενη στην
καπιταλιστική ατομική ιδιοκτησία, χαρακτηρίζεται επομένως από δυο κύριες
αρχές: πρώτο, τα μέσα παραγωγής (κεφάλαιο), αποτελούν ατομική
ιδιοκτησία και οι ιδιοκτήτες τα διαχειρίζονται κατά την κρίση τους.
Δεύτερο, η σύμβαση εργασίας είναι ελεύθερη. Φυσικά από την άποψη αυτή
δεν υπάρχει καθαρή καπιταλιστική κοινωνία.
Πρέπει ιδιαίτερα να σημειώσουμε ότι οι εργάτες, χάρη στη μακροχρόνια
και έντονη πολιτική πάλη σημείωσαν επιτυχίες εξασφαλίζοντας σε ορισμένες
κατηγορίες εργατών «βελτιωμένη» μορφή ελεύθερης σύμβασης εργασίας. Αλλά
η σημερινή οικονομία στο σύνολό της διαφέρει κατά πολύ από τον «καθαρό»
καπιταλισμό.
Η παραγωγή πραγματοποιείται για χάρη του κέρδους και όχι για το
όφελος, αλλά δεν υπάρχει εγγύηση ότι όλοι, όσοι θέλουν και μπορούν να
εργαστούν, θα μπορέσουν σίγουρα να βρουν δουλειά. Σχεδόν πάντα υπάρχει
στρατιά ανέργων. 0 εργάτης φοβάται συνεχώς να μη χάσει τη δουλειά του.
Επειδή οι άνεργοι και οι χαμηλόμισθοι εργάτες δεν αποτελούν προσοδοφόρα
αγορά, η παραγωγή καταναλωτικών εμπορευμάτων είναι περιορισμένη με
αποτέλεσμα να υπάρχουν σοβαρές δυσκολίες. Η τεχνική πρόοδος οδηγεί
συχνά στην αύξηση της ανεργίας και όχι στην ελάφρυνση από τα βάρη της
εργασίας. 0 προσανατολισμός στο κέρδος σε συνδυασμό με τον ανταγωνισμό
των καπιταλιστών είναι η αιτία της αστάθειας στη συσσώρευση και τη
χρησιμοποίηση του κεφαλαίου, πράγμα που οδηγεί σε όλο και πιο σοβαρές
καταστάσεις ύφεσης. 0 απεριόριστος ανταγωνισμός οδηγεί σε όλο και
μεγαλύτερη σπατάλη εργασίας και έτσι παραμορφώνει την κοινωνική
συνείδηση των ανθρώπων, όπως ανάφερα πιο πάνω.
Θεωρώ την παραμόρφωση αυτή των προσωπικοτήτων το μεγαλύτερο κακό του
καπιταλισμού. Ολόκληρο το εκπαιδευτικό σύστημα πάσχει από αυτό το κακό.
Το υπέρμετρο αίσθημα του ανταγωνισμού εμφυτεύεται στους φοιτητές, που
τους μαθαίνουν να θέτουν υπεράνω την επιτυχία, ως προετοιμασία για τη
μελλοντική καριέρα.
Είμαι πεισμένος ότι μόνο ένας δρόμος υπάρχει για να μπει τέλος σε όλο
αυτό το κακό, δηλαδή τη δημιουργία της σοσιαλιστικής οικονομίας με το
αντίστοιχο σε αυτή σύστημα παιδείας, προσανατολισμένης σε κοινωνικούς
σκοπούς. Σε μια τέτοια οικονομία η κοινωνία κατέχει τα μέσα παραγωγής
και τα διαχειρίζεται με βάση το σχεδιασμό. Η σχεδιασμένη οικονομία
πρoσαρμόζει την παραγωγή στις ανάγκες της κοινωνίας, κατανέμει την
εργασία στους ικανούς για εργασία και εγγυάται τα μέσα προς το ζειν για
κάθε άνδρα, γυναίκα και παιδί. Αντί για την εξύμνηση της εξουσίας και
της επιτυχίας, όπως γίνεται στη σημερινή μας κοινωνία, η παιδεία που
συμπληρώνεται με την ανάπτυξη των εσωτερικών ικανοτήτων της
προσωπικότητας, θα αποβλέπει στην ανάπτυξη σε αυτή της συναίσθησης της
ευθύνης για τους άλλους ανθρώπους.
Ωστόσο, πρέπει να θυμούμαστε ότι η σχεδιασμένη οικονομία δε σημαίνει
ακόμα σοσιαλισμός. Η σχεδιασμένη οικονομία αυτή καθεαυτή μπορεί να
συνοδεύεται από την πλήρη υπoδούλωση της προσωπικότητας. Η επίτευξη του
σοσιαλισμού απαιτεί την επίλυση ορισμένων εξαιρετικά δύσκολων
κοινωνικοπολιτικών προβλημάτων. Πώς, λόγου χάρη, παίρνοντας υπόψη το
βάθεμα της συγκέντρωσης της πολιτικής και οικονομικής εξουσίας θα
αποτραπεί η μετατροπή της γραφειοκρατίας σε δύναμη που κατέχει την
πλήρη εξουσία. Πώς θα προστατευτούν τα δικαιώματα του ατόμου και
ταυτόχρονα να υπάρχει εγγύηση ενός δημοκρατικού αντίβαρου στην εξουσία
της γραφειοκρατίας. Οι σκοποί και τα προβλήματα του σοσιαλισμού δεν
είναι τόσο απλά και η σαφής κατανόησή τους έχει μέγιστη σημασία στο
μεταβατικό μας αιώνα. Δεδομένου ότι στις σημερινές συνθήκες η ελεύθερη,
ανεμπόδιστη συζήτηση των πρoβλημάτων αυτών βρίσκεται πρακτικά υπό
απαγόρευση, νομίζω ότι η έκδοση του περιοδικού αυτού («Monthy review») Θα προσφέρει στην κοινωνία μεγάλη υπηρεσία.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου