Ο Βακερίτο και το αποσπασμα αυτοκτονίας της φάλαγγας 8 του Κομμαντάντε Τσε Γκεβάρα

Της Αργυρώ Κραββαρίτη
στο http://vathikokkino.gr

Εκείνη την εποχή, ήρθε μαζί μας κι ένα από τα πιο συμπαθητικά και  αγαπητά του επαναστατικού μας πολέμου : «ο μικρός γελαδάρης». Ο μικρός γελαδάρης έπεσε πάνω μας μαζί μ΄ένα σύντροφό του μια μέρα. Μας αναζητούσε ένα μήνα! Ήταν από το Καμαγκουέι, από το Μορον για την ακρίβεια. Όπως ήταν ο κανόνας σε παρόμοιες , του κάναμε διάφορες ερωτήσεις και του δώσαμε μερικές βάσεις πολιτικού προσανατολισμού. Αυτή τη δουλειά την αναλάβαινα συνήθως εγώ. Ο «μικρός γελαδάρης» δεν είχε ιδέα από πολιτική. Έμοιαζε να μην είναι παρά ένα χαρούμενο και γεροδεμένο παιδί που ΄θελε να ζήσει μια θαυμαστή περιπέτεια. Έφτασε ξυπόλητος. Η Σέλια του ΄δωσε ένα ζευγάρι παπούτσια μεξικάνικης κατασκευής ξώρραφα. Κανένα άλλο παπούτσι δεν του ΄ρχόταν, ο Βακερίτο ήταν τόσο μικρός! Με τα καινούρια του παπούτσια και το καπέλο του γκαχίρο έμοιαζε έμοιαζε πραγματικά με μεξικάνο γελαδάρη. Γι΄αυτό και τον βγάλαμε «μικρό γελαδάρη».

 Ο «Βακερίτο» δεν μπόρεσε να δει το τέλος του επαναστατικού αγώνα.

Σκοτώθηκε την παραμονή που πατήσαμε την Σάντα Κλάρα, όντας αρχηγός  αποσπάσματος αυτοκτονιας της φάλαγγας 8.

Από το πέρασμά του ανάμεσά μας, θυμόμαστε την εξαιρετική αγάπη του για τη ζωή, την ακράτητη ευθυμία του και κείνο τον περίεργο και ρομαντικο τρόπο με τον οποίο αντιμετώπιζε τον κίνδυνο. Ο «Βακερίτο» ήταν ένας καταπληκτικός ψεύτης. Σαν άνοιγε το στόμα του, έκανε την αλήθεια αγνώριστη…Αλλά βλέποντας τη δράση του, στην αρχή σαν ταχυδρόμου, σα στρατιώτη αργότερα ή σαν αρχηγού αποσπάσματος αυτοκτονίας, καταλάβαινε κανείς, πώς γι΄αυτόν δεν υπήρχαν σαφή όρια ανάμεσα στο φανταστικό και στον πραγματικό χρόνο. Κι όλα τα κατορθώματα που εφεύρισκε το ανήσυχο πνεύμα του, τα πραγματοποιούσε στο πεδίο της μάχης. Η εξαιρετική γενναιότητά του είχε κιόλας γίνει μυθική  όταν ολοκληρώθηκε η εποποιίας μέσα σ΄έναν θρίαμβο που εκείνος δεν ήταν γραφτό να δει.

Μια φορά λίγο μετά τον ερχομό του, μου ΄ρθε να ρωτήσω κάτι το «μικρό γελαδάρη» στη διάρκεια ενός από τα νυχτερινά μαθήματα ανάγνωσης που κάναμε στη φάλαγγα. Αμέσως ο Βακερίτο, άρχισε να μου διηγείται τη ζωή του. Καθώς δε μ΄ενδιέφεραν αυτά άρχισα να κάνω λογαριασμούς μ΄ένα μολύβι. Σαν τέλειωσε , μετά από μπόλικα σπαρταριστά ανέκδοτα, τον ρώτησα πόσο χρονών είναι. Δεν ήταν παραπάνω από είκοσι .Μα αν κάναμε έναν απολογισμό όλων των κατορθωμάτων του, θα ΄πρεπε να παραδεχτούμε πώς είχε ζήσει πέντε χρόνια πριν από τη γέννησή του» Η επανάσταση στην Κούβα, εκδόσεις Καρανάση ,σελ.82-83 

Κατά την προέλαση και πολιορκία της Σάντα Κλάρα, στις 30 Δεκέμβρη 1958, απ΄ όλες τις αναμετρήσεις της μέρας η πιο βίαιη σημειώνεται γύρω από το αστυνομικό τμήμα, το οποίο υπερασπίζονται περίπου τετρακόσιοι αστυνομικοί και στρατιώτες με τη βοήθεια ελαφρών τεθωρακισμένων, υπό τη διοίκηση του συνταγματάρχη Κορνέλιο Ρόχας, που έχει ένα λόγο παραπάνω να μη θέλει να παραδοθεί, εξαιτίας των πρόσφατων ενεργειών του ως βασανιστή και δολοφόνου πολιτών. Την επιχείρηση εναντίον του τμήματος την έχει αναλάβει το απόσπασμα αυτοκτονίας του Βακερίτο. Οι αντάρτες δυσκολεύονται πολύ να πλησιάσουν. Οι λόχοι του Ταμάγιο, του Ούγο ντελ Ρίο, του Εμέριδο Μερίνιο και του Αλμπέρτο Καστεγιάνος, καθώς κι ένα μέρος του αποσπάσματος της διοίκησης του Τσε, που τους στηρίζει, συγκεντρώνουν στο σύνολό τους λιγότερο από εβδομήντα άντρες και δεν έχουν τη δυνατότητα να κινηθούν άνετα μες στους στενούς δρόμους. Κάμποσοι από τους αντάρτες τραυματίζονται.

Και, σαν να μην έφτανε αυτό, το αστυνομικό τμήμα, χτισμένο απέναντι απ΄το πάρκο Κάρμεν, βρίσκεται σε απόσταση πεντακοσίων μόλις μέτρων από το στρατώνα Λεόνσιο Βιδάλ και ανά πάσα στιγμή μπορεί να εξαπολυθεί αντεπίθεση. Ο Εμέριδο Μερίνιο, που ως επικεφαλής του λόχου του είχε πλησιάσει σιγά σιγά στο τμήμα, πολεμώντας από σπίτι σε σπίτι και βγάζοντας με πυροβολισμούς απ΄τον καθένα απ΄τους φαντάρους- που μόλις του έχουν κάνει το καπέλο σουρωτήρι – παίρνει από το Βακερίτο τη διαταγή ν΄αναζητήσει καλύτερη θέση για να επιτεθεί εφαρμόζοντας μία νέα τακτική: πρέπει να περάσουν μέσα από τα σπίτια. Ο λόχος του Μερίνιο αρχίζει να γκρεμίζει τους τοίχους προχωρώντας από το εσωτερικό των σπιτιών προς την εκκλησία που βρίσκεται απέναντι από το αστυνομικό τμήμα. Οι κάτοικοι συνεργάζονται με τους αντάρτες. Μια σειρά από λεωφόρους , αόρατες απ έξω, διασχίζουν τα οικοδομικά τετράγωνα εκείνης της συνοικίας.

Στην προσπάθειά τους να προωθηθούν περνούν και από τις ταράτσες. Ο Βακερίτο ρισκάρει πολύ. Οι σύντροφοί του τον μαλώνουν γι΄αυτό. Ο Βακερίτο απαντά όπως το συνηθίζει:«Τη σφαίρα που είναι να σε σκοτώσει δεν την ακούς ποτέ». Παίρνει θέση σε μία στέγη στην οδό Γαρόφαλο, σε απόσταση περίπου πενήντα μέτρων από το αστυνομικό τμήμα,μαζί με τον Ορλάντο Μπελτράν και τον Λεονάρντο Ταμάγιο, που αφού μόλις έχει συνέλθει από τα τραύματά του στο νοσοκομείο του Καμπαϊγουάν, είχε επανενσωματωθεί στη φάλαγγα. Ο Ορλάντο διηγείται : «Μόλις που είχαμε προλάβει να ταμπουρωθούμε, όταν είδαμε μία ομάδα έξι στρατιωτών να τρέχουν μέσα στο πάρκο. Εμείς τους επιτεθήκαμε, αλλά τα τανκς που υπήρχαν εκεί στο δρόμο άρχισαν να μας ρίχνουν με τα τριαντάρια». Ο Ταμάγιο συνεχίζει: «Του φώναξα: «Βακερίτο , πέσε κάτω, γιατί θα σε σκοτώσουν!»Δεν το έκανε. Μετά από λίγο του φώναξα από τη θέση μου: ‘’Τι τρέχει, ρε φίλε, γιατί δεν τους ρίχνεις;’’ Δε μου απάντησε. Κοίταξα και τον είδα μέσα στα αίματα. Αμέσως τον  πήραμε και τον πήγαμε εκεί που ήταν ο γιατρός. Το τραύμα ήταν θανατηφόρο. Είχε φάει μια σφαίρα από Μ1 στο κεφάλι».

Ο Τσε που πηγαίνει να συναντήσει τους επιτιθεμένους διασχίζοντας το τούνελ που έχει δημιουργηθεί με την κατεδάφιση των τοίχων, συναντά τους άντρες που μεταφέρουν το πτώμα του Βακερίτο. Τα χρονικά διασώζουν μια φράση που φανερώνει τη συντριβή του κομαντάντε μπροστά στο θάνατο του πιο επιθετικού απ΄τους καπετάνιους του, του πιο γραφικού, του πιο παράτολμου: Μου σκότωσαν εκατό άντρες.  Αφού διατάζει να μεταφερθεί το πτώμα στο νοσοκομείο, ο Τσε φτάνει μέχρι το κλοιό που έχει στηθεί γύρω απ΄το αστυνομικό τμήμα και κάνει αρχηγούς αποσπάσματος τον Ταμάγιο και τον Ούγο ντελ Ρίο. Μερικοί στρατιώτες πολεμούν κλαίγοντας. Αυξάνεται η πίεση εναντίον του τμήματος. Είχαμε καταφέρει να καταλάβουμε τον ηλεκτρικό σταθμό και όλο το βορειοδυτικό τμήμα της πόλης και να δώσουμε στον αέρα την ανακοίνωση ότι η Σάντα Κλάρα βρισκόταν σχεδόν στα χέρια της επανάστασης. Στο πλαίσιο εκείνης της ανακοίνωσης που εξέδωσα ως γενικός διοικητής των ενόπλων δυνάμεων του Λας Βίγιας, θυμάμαι ότι είχα τη λύπη να ενημερώσω το λαό της Κούβας για το θάνατο του καπετάνιου Ρομπέρτο Ροντρίγκες, του Βακερίτο, του μικρού γελαδάρη,του μικρού στα χρόνια και στο ανάστημα αρχηγού του αποσπάσματος αυτοκτονίας, που είχε παίξει χίλιες φορές με το θάνατο στον αγώνα του για την ελευθερία» Πάκο Ιγνάσιο Τάιμπο ΙΙ , Ερνέστο Γκεβάρα, γνωστός και ως Τσε, Κεδρος, σελ41-401 

«Η ομάδα Αυτοκτονίας» ήταν ένα πρότυπο επαναστατικής ευψυχίας που αποτελούνταν αποκλειστικά από δοκιμασμένους εθελοντές. Ωστόσο κάθε φορά που σκοτωνόταν ένας άντρας – πράγμα που συνέβαινε σε κάθε μάχη- μέχρι την υπόδειξη του νέου δόκιμου, εκείνοι που αποκλείονταν δεν μπορούσαν να κρύψουν τη θλίψη τους ούτε να κρατήσουν τα δάκρυά τους. Πόσο παράξενο,ήταν να βλέπει κανείς αυτούς τους ευγενικούς πολεμιστές με το ηλιοψημένο δερμα, να αφήνουν να μιλά η νιότη τους χύνοντας δάκρυα απελπισίας γιατί δεν είχαν την τιμή να διαλεχτούν για την πρώτη θέση της μάχης και του θανάτου.  Η επανάσταση στην Κούβα, εκδόσεις Καρανάση, σελ.224 

Λίγοι γνωρίζουν για το απόσπασμα αυτοκτονίας, επίλεκτο σώμα της Φάλαγγας Οκτώ του  Τσε. Ο Τσε μνημονεύει τον αγαπημένο φίλο του, αλλά επειδή τέτοια ομάδα ήταν τελείως desesperados δεν την αναφέρει σαν τακτική ούτε στον Ανταρτοπόλεμο.Άλλωστε αυτοί οι εθελοντές δεν ήσαν διαδεδομένοι στο αντάρτικο,μόνο στη φάλαγγα Οκτώ του κομμαντάντε Τσε Γκεβάρα.