Στις 8 Φλεβάρη 1921 πεθαίνει ο Πιοτρ Κροπότκιν

08/02/2017

• Ιστορίαhttp://vathikokkino.gr

Της Αργυρώς Κραββαρίτη

Ο Πέτρος Κροπότκιν γεννήθηκε το 1842. Η οικογένειά του ανήκε στην αριστοκρατία της Τσαρικής Ρωσίας κι ο Κροπότκιν σπούδασε σε μια επίλεκτη στρατιωτική σχολή για να υπηρετήσει στη συνέχεια ως αξιωματικός του στρατού. Έγινε όμως Λαϊκιστής και παραιτήθηκε το 1867. Σύντομα απέκτησε φήμη ως εξερευνητής και γεωγράφος, αργότερα έγινε σοσιαλιστής κι έπειτα αναρχικός το 1872. Πήρε ενεργό μέρος στο επαναστατικό κίνημα, συνελλήφθη το 1874, αλλά δραπέτευσε το 1876 κι έζησε στη Δυτική Ευρώπη μέχρι το 1917. Επέστρεψε στη Ρωσία κατά τη διάρκεια της Επανάστασης όπου και πέθανε το 1921.

Κατά τη διάρκεια της πρώτης δεκαετίας του στη Δύση, απ΄ τα τέλη της δεκαετίας του 1870 μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1880 έγινε ο κύριος προπαγανδιστής του αναρχικού κινήματος. Υιοθέτησε τη νέα θεωρία του αναρχοκομμουνισμού η οποία συνδύαζε τα καλύτερα στοιχεία του ριζοσπαστικού φιλελευθερισμού και του επαναστατικού σοσιαλισμού σ΄ ένα οικονομικό, κοινωνικό και πολιτικό σύστημα και επιχείρησε να στηρίξει τον αναρχισμό στη φυσική επιστήμη και ιδιαίτερα στη βιολογική εξέλιξη.

Ο Πιοτρ Κροπότκιν στο έργο του Η κατάκτηση του ψωμιού, στο τρίτο κεφάλαιο («Αναρχοκομμουνισμός») ξεκινάει λέγοντας:

«Κάθε κοινωνία που έχει καταργήσει την ιδιωτική ιδιοκτησία θα αναγκαστεί, υποστηρίζουμε, να οργανωθεί στις γραμμές της Κομμουνιστικής Αναρχίας. Η Αναρχία οδηγεί στον Κομμουνισμό, και ο Κομμουνισμός στην Αναρχία, που είναι και οι δυο τους όμοια εκφράσεις της κυρίαρχης τάσης στις σύγχρονες κοινωνίες, της αναζήτησης της ισότητας». Ελεύθερος τύπος, η κατάκτηση του ψωμιού, Πιοτρ Κροπότκιν, σελ.71

«Επιπλέον δεν πιστεύουμε ότι ο κομμουνισμός είναι απλώς επιθυμητός, αλλά ότι οι σημερινές κοινωνίες, που έχουν θεμελιωθεί στον ατομικισμό είναι και οι ίδιες αναγκασμένες να βαδίσουν αναπόδραστα προς τον κομμουνισμό». Ελεύθερος τύπος, η κατάκτηση του ψωμιού, Πιοτρ Κροπότκιν, σελ.73

«Ομως ο κομμουνισμός ο δικός μας δεν είναι ούτε εκείνος των φαναλστηρίων, ούτε εκείνος των Γερμανών εξουσιαστικών θεωρητικών. Είναι ο αναρχοκομμουνισμος, ο κομμουνισμός χωρίς κυβέρνηση – εκείνος των ελεύθερων ανθρώπων. Είναι η σύνθεση των δύο στόχων για τους οποίους ανέκαθεν πάλευε η ανθρωπότητα: της οικονομικής ελευθερίας και της πολιτικής ελευθερίας». Ελεύθερος τύπος, η κατάκτηση του ψωμιού, Πιοτρ Κροπότκιν, σελ.77

Με αφορμή τα 96 χρόνια από το θάνατο του Πιοτρ Κροπότκιν, παραθέτουμε «μια συνάντηση του Λένιν με τον Κροπότκιν» του Βλαμιντίρ Μποντς Μπρούεβιτς

Μετά την επανάσταση του Φλεβάρη, στις 12 Ιούνη του 1917, ο Π.Α. Κροπότκιν επέστρεψε στη Ρωσία από την Αγγλία, στην Πετρούπολη όπου ήθελε να ζήσει. Σύντομα όμως, άλλαξε γνώμη και μετακόμισε στη Μόσχα.Μια μέρα, μέσα στο 1918, μια συγγενής του Πιοτρ Αλεξέγιεβιτς Κροπότκιν – η κόρη του αν θυμάμαι καλά, μαζί με το σύζυγο της- παρουσιάστηκε στο γραφείο μου στην επιτροπή του Σοβιέτ των Επιτρόπων του Λαού (Σβοναρκόμ) και μου είπε για τα προβλήματα που αναγκαζόταν να τα υπομείνει αναζητώντας μια κατοικία. Ήταν σαφές ότι αυτό ήταν το αποτέλεσμα μιας γιγαντιαίας παρανόησης αφού ο Πιοτρ Αλεξέγιεβιτς, ως βετεράνος της επανάστασης, προφανώς είχε το δικαίωμα σε μια κατοικία, ακόμη και κατά τη θυελλώδη αυτή περίοδο. Έτσι ήρθα πάλι σ΄ επαφή με τον Π.Α. Κροπότκιν τον οποίο γνώριζα από το παρελθόν. Ενημέρωσα αμέσως τον Βλαντιμίρ Ιλίτς και αυτός αμέσως διέταξε να εκδώσω μια άδεια κατοικίας στο όνομα του Πιοτρ Αλεξέγιεβιτς, κάτι που έκανα άμεσα. Λίγο αργότερα τον επισκέφτηκα για να μάθω πώς περνούσε και η συνάντησή μας ήταν εξαιρετικά πρόσχαρη και εγκάρδια. Ο Πιοτρ Αλεξέγιεβιτς ζούσε πολύ λιτά· στο δωμάτιό του υπήρχαν πολλά βιβλία, τα πάντα έδειχναν ότι ήταν επίπονα απασχολημένος με φιλολογικό έργο.

Αμέσως μετά την επανένωσή μας μου μίλησε για τη στάση του απέναντι στην Οκτωβριανή Επανάσταση. Η μπολσεβίκικη επανάσταση τον είχε εκπλήξει σε ήδη προχωρημένη ηλικία και κατά τη γνώμη του μόνο άτομα κάτω των σαράντα μπορούσαν να συμμετάσχουν ενεργά σε μια επανάσταση. Όταν αντέτεινα, ότι όλο το παράνομο τμήμα του κόμματός μας, που είχε επαναστατική εμπειρία, ήταν ήδη πάνω απ΄ αυτή την ηλικία, απάντησε: «Αυτή είναι η περίπτωση στη Ρωσία. Πράγματι, εδώ έχουμε επιφανείς επαναστάτες πενήντα ετών και άνω. Όμως, όσον αφορά την ηλικία μου … αυτό είναι ένα άλλο θέμα…».

Τα γεγονότα της περίπλοκης ζωής μας τότε τον κρατούσαν πολύ απασχολημένο, και όταν οι Λευκοί και οι εχθροί των Σοβιέτ περικύκλωναν την Σοβιετική Ρωσία συμπαραστεκόταν πλήρως στην τύχη του μεγάλου προλεταριακού κινήματος.

Κάποτε μου είπε:

«Σε όλες τις δραστηριότητες των τωρινών επαναστατικών πολιτικών κομμάτων δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε ότι το κίνημα του προλεταριάτου του Οκτώβρη, το οποίο κατέληξε σε μία επανάσταση, έχει αποδείξει σε όλους ότι μια κοινωνική επανάσταση είναι μέσα στα όρια του δυνατού. Και αυτός ο αγώνας, που διεξάγεται σε παγκόσμιο επίπεδο θα πρέπει να υποστηρίζεται με όλα τα μέσα – όλα τα υπόλοιπα είναι δευτερεύοντα.

Το κόμμα των Μπολσεβίκων είχε δίκιο να υιοθετήσει το παλιό, καθαρά προλεταριακό όνομα του «Κομμουνιστικού Κόμματος». Ακόμα κι αν δεν επιτύχει όλα όσα θα ήθελε, θα φωτίσει, ωστόσο, την πορεία των πολιτισμένων χωρών για τουλάχιστον έναν αιώνα. Οι ιδέες του σιγά-σιγά θα υιοθετηθούν από τους λαούς με τον ίδιο τρόπο όπως και το 19ο αιώνα ο κόσμος υιοθέτησε τις ιδέες της Μεγάλης Γαλλικής Επανάστασης . Αυτή είναι η κολοσσιαία επίτευξη της Οκτωβριανής Επανάστασης».

Δεν πρέπει να λησμονήσω ν΄ αναφέρω ότι το καλοκαίρι του 1920, όπως αναφέρει ο Λεμπέντεβ, επισκέφτηκε τον Πιοτρ Αλεξέγιεβιτς μια αντιπροσωπεία άγγλων εργατών.

Ο Κροπότκιν παρέδωσε μια μακρά επιστολή στην αντιπροσωπεία, απευθυνόμενη τους «εργάτες της Δυτικής Ευρώπης». Στην επιστολή αυτή έγραφε ότι «οι εργαζόμενοι του πολιτισμένου κόσμου και οι φίλοι τους στις άλλες τάξεις θα πρέπει να εξαναγκάσουν τις κυβερνήσεις τους να εγκαταλείψουν εντελώς την ιδέα την ένοπλης επέμβασης στη Ρωσία είτε ανοιχτά ή κρυφά, και είναι καιρός τα έθνη της Ευρώπης να αποκτήσουν άμεσες σχέσεις με το ρωσικό έθνος».

Φυσικά, όντας ένας αφοσιωμένος αναρχικός, ο Πιοτρ Αλεξέγιεβιτς δεν αναγνώριζε την κυβέρνηση του σοβιετικού κράτους μας. Ήταν εντελώς αντίθετος σε όλα τα κόμματα και σε ένα κράτος. Ωστόσο, όταν μιλούσες μαζί του για την πρακτική και όχι τις θεωρίες, καταλάβαινε ότι χωρίς κρατική εξουσία ήταν αδύνατο να εδραιωθούν τα οφέλη της επανάστασης. Στην πρώτη συνάντησή μας ο Πιοτρ Αλεξέγιεβιτς μου είπε:

«Μου είπαν ότι ο Βλαντιμίρ Ιλίτς έχει γράψει ένα υπέροχο βιβλίο για το κράτος, το οποίο δεν έχω δει ή διαβάσει ακόμη, και όπου βεβαιώνει ότι το κράτος και η κρατική εξουσία θα σβήσουν στο τέλος. Με αυτή την τολμηρή αποκάλυψη της διδασκαλίας του Μαρξ και μόνο ο Βλαντιμίρ Ιλιτς έχει κερδίσει το σεβασμό και το ενδιαφέρον, και το προλεταριάτο του κόσμου δεν θα το ξεχάσει ποτέ αυτό. Βλέπω την Οκτωβριανή Επανάσταση ως μια προσπάθεια να φέρει την προηγούμενη επανάσταση του Φλεβάρη στη λογική της κατάληξη με μια μετάβαση στον κομμουνισμό και τον φεντεραλισμό».

Η ζωή ήταν δύσκολη στη Μόσχα. Ο Πιοτρ Αλεξέγιεβιτς αποδέχτηκε την προσφορά του φίλου του Ολσούφιεφ να ζήσει στο σπίτι του στην πόλη Ντμίτροφ. Την άνοιξη του 1918 ο Πιοτρ Αλεξέγιεβιτς μετακόμισε με την οικογένειά του στο Ντμίτροφ και εγκαταστάθηκε μαζί με τον Ολσούφιεφ, ο οποίος είχε ένα μεγάλο σπίτι με τέσσερα δωμάτια. Από το Ντμίτροφ ερχόταν στη Μόσχα κάθε τόσο, και τον συναντούσα πάντα. Έγραφε επίσης επιστολές προς τον Βλαντιμίρ Ιλίτς κι εμένα για τα πιο ποικίλα ζητήματα. Παρότι η υγεία του ήταν πάντα επισφαλής, ο Πιοτρ Αλεξέγιεβιτς ακόμα προσπαθούσε να συμμετέχει στη δημόσια ζωή. Μίλησε σε ένα συνέδριο εκπαιδευτικών, συμμετείχε στο συνέδριο των αγροτικών συνεταιρισμών και υποστήριξε σθεναρά την ιδέα δημιουργίας ενός περιφερειακού μουσείου. Κρατούσα συνεχώς ενήμερο Βλαντιμίρ Ιλίτς για τις συνθήκες διαβίωσης του Κροπότκιν και επίσης για τις συνομιλίες μου με αυτόν.

Ο Βλαντιμίρ Ιλίτς έτρεφε μεγάλο σεβασμό για τον Πιοτρ Αλεξέγιεβιτς. Τον εκτιμούσε υψηλά , ιδίως ως τον συγγραφέα του βιβλίου για τη Μεγάλη Γαλλική Επανάσταση, και συζητούσε επί μακρόν τα προτερήματα αυτού του αξιόλογου βιβλίου. Μου επεσήμανε ότι ο Κροπότκιν ήταν ο πρώτος που εξέτασε τη Γαλλική Επανάσταση μέσα από τα μάτια ενός ερευνητή, για να εστιάσει την προσοχή στις πληβειακές μάζες και να υπογραμμίσει συνεχώς το ρόλο και τη σημασία των τεχνιτών, των εργατών και των άλλων εκπροσώπων των εργαζομένων στη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης. Θεωρούσε το έργο αυτό του Κροπότκιν ως ένα κλασσικό έργο και συνέστησε την ανάγνωση και τη διανομή του σε μεγάλη κλίμακα. Είπε ότι ήταν σίγουρο απαραίτητο να εκδοθεί αυτό το βιβλίο σε μεγάλο τιράζ και να διανεμηθεί δωρεάν σε όλες τις βιβλιοθήκες της χώρας. Στη διάρκεια όλων των συνομιλιών μας ο Βλαντιμίρ Ίλιτς εξέφρασε την επιθυμία να συναντήσει τον Πιοτρ Αλεξέγιεβιτς και να του μιλήσει. Στο τέλος του Απρίλη του 1919 του έγραψα μια επιστολή, της οποίο το πρωτότυπο φυλάσσεται στο Μουσείο Κροπότκιν στη Μοσχα.

«Αγαπητέ Πιοτρ Αλεξέγιεβιτς, άκουσα από τον Μίλερ ότι σκοπεύετε να έρθετε στη Μόσχα. Αυτή είναι μια υπέροχη σκέψη! Ο Βλ[αντιμίρ] Ίλ[ιτς] σας στέλνει τους χαιρετισμούς του και μου είπε ότι θα ήθελε πολύ να σας συναντήσει. Μπορείτε να μου τηλεγραφήσετε όταν έρχεστε στη Μόσχα, θα ήθελα επίσης να σας συναντήσω. Με συντροφικούς χαιρετισμούς, δικός σας, Βλαντ. Μποντς Μπρούεβιτς».

Μόλις ο Πιοτρ Αλεξέγιεβιτς ήρθε στη Μόσχα, με ενημέρωσε πάραυτα. Τον επισκέφτηκα και μου είπε ότι είχε λάβει επιστολή μου και ότι προφανώς ήθελε να κανονιστεί μια συνάντηση με τον Βλαντιμίρ Ίλιτς. «Έχω πολλά να συζητήσω μαζί του», πρόσθεσε. Συμφωνήσαμε ότι θα του έλεγα τηλεφωνικά τη μέρα και την ώρα της συνάντησης· πρόθεσή μου ήταν να γίνει στο διαμέρισμά μου στο Κρεμλίνο.

Αυτή η συζήτηση έλαβε χώρα το 1919 – πρέπει να ήταν 8,9 ή 10 Μαΐου. Ο Βλαντιμίρ Ίλιτς αποφάσισε ότι η συνεδρίαση θα γινόταν μετά την εργάσιμη μέρα του Σοβναρκόμ και μου είπε ότι θα έρθει στο διαμέρισμά μου κατά τις 5 το απόγευμα. Ενημέρωσα τον Πιοτρ Αλεξέγιεβιτς γι΄ αυτό τηλεφωνικά και του έστειλα ένα αυτοκίνητο. Ο Βλαντιμιρ Ίλιτς έφτασε νωρίτερα από τον Πιοτρ Αλεξέγιεβιτς. Μιλούσαμε για τα έργα των επαναστατών τις προηγούμενες εποχές. Ο Βλαντιμίρ Ίλιτς είπε ότι αναμφίβολα θα έρθει ο καιρός που θα δημοσιεύσουμε τα έργα των ρώσων επαναστατών που είχαν ζήσει στο εξωτερικό.

Ο Βλαντιμίρ Ίλιτς ξεφύλισσε εναλλάξ τα βιβλία του Κροπότκιν και του Μπακούνιν στη βιβλιοθήκη μου, που είχα στην κατοχή μου από το 1905, και τους έριξε μια γρήγορη ματιά. Εκείνη τη στιγμή παρουσιάστηκε ο Κροπότκιν.

Περπάτησα προς το μέρος του. Ανέβαινε αργά τις σχετικά απότομες σκάλες μας. Ο Βλαντιμίρ Ίλιτς περπάτησε γρήγορα προς αυτόν, μέσω του διαδρόμου, και χαιρέτησε τον Πιοτρ Αλεξέγιεβιτς με ένα μεγάλο χαμόγελο. Ο Βλαντιμίρ Ίλιτς τον πήρε από το μπράτσο και πολύ ευγενικά και πολύ προσεκτικά, σαν να τον οδηγούσε στο γραφείο του, τον συνόδεψε σε μια καρέκλα και τον κάθισε στην απέναντι πλευρά του τραπεζιού.

Ο Πιοτρ Αλεξέγιεβιτς είπε εγκάρδια:
«Πόσο χαίρομαι που σας βλέπω, Βλαντιμίρ Ίλιτς! Εσείς και εγώ έχουμε διαφορετικές απόψεις. Έχουμε διαφορετικές απόψεις για μια σειρά προβλήματα, τόσο όσον αφορά την εκτέλεση όσο και την οργάνωση, αλλά οι στόχοι μας είναι οι ίδιοι και ό,τι εσείς και οι σύντοφοί σας κάνετε στο όνομα του κομμουνισμού, με ευχαριστεί πολύ και κάνει την ήδη γερασμένη καρδιά μου ευτυχισμένη. Τώρα, όμως, κάνετε τη ζωή δύσκολη για τους συνεταιρισμούς και είμαι υπέρ των συνεταιρισμών!».

«Αλλά και εμείς είμαστε υπέρ τους!» αναφώνησε δυνατά ο Βλαντιμίρ Ίλιτς, «μόνο είμαστε αντίθετοι στους συνεταιρισμούς πίσω από τους οποίους κρύβονται κουλάκοι, μεγαλοκτηματίες, έμποροι και ιδιώτες καπιταλιστές. Θέλουμε μόνο να βγάλουμε τη μάσκα αυτών των ψευδο-συνεταιρισμών και να δώσουμε την ευκαιρία σε μεγάλα στρώματα του πληθυσμού να συμμετάσχουν σε πραγματικούς συνεταιρισμούς!».

«Δε θέλω να το αμφισβητήσω» απάντησε ο Κροπότκιν, «και όταν συμβαίνει πρέπει προφανώς να καταπολεμείται με όλα τα μέσα, όπως ακριβώς τα ψέματα και η μυθοποίηση πρέπει να καταπολεμηθούν παντού. Δε χρειαζόμαστε πέπλα, πρέπει να αποκαλύψουμε κάθε ψέμα χωρίς έλεος, αλλά εκεί στο Ντμίτροφ έχω δει πάνω από μια φορά να διώκονται μέλη του συνεταιρισμού που δεν έχουν τίποτα κοινό με εκείνους για τους οποίους μιλούσαμε ένα λεπτό πριν, και αυτό οφείλεται στο ότι οι τοπικές αρχές- που ήταν ίσως οι επαναστάτες του χθες- ακριβώς όπως όλες οι άλλες αρχές έχουν γραφειοκρατικοποιηθεί, έχουν μετατραπεί σε υπαλλήλους που επιθυμούν να κάνουν με τους υφιστάμενους τους ό,τι θέλουν και οι οποίοι πιστεύουν ότι το σύνολο του πληθυσμού είναι υποτελές σ΄ αυτούς».

«Είμαστε πάντα και παντού ενάντια στη γραφειοκρατία», δήλωσε ο Βλαντιμίρ Ίλιτς. «Είμαστε εναντίον των γραφειοκρατών και ενάντια στη γραφειοκρατία, και πρέπει να εξαλείψουμε αυτό το παλιό χάος εντελώς, αν μεγαλώνει στη νέα κοινωνία μας· αλλά σίγουρα καταλαβαίνετε, Πιοτρ Αλεξέγιεβιτς, ότι είναι πολύ δύσκολο να αλλάξουμε τους ανθρώπους, αφού το πιο απρόσιτο φρούριο είναι ασφαλώς – όπως έλεγε ο Μαρξ- το ανθρώπινο κρανίο. Παίρνουμε όλα τα είδη μέτρων, για να είμαστε σε θέση να ανταποκριθούμε σ΄ αυτόν τον αγώνα, και η ίδια η ζωή μας διδάσκει προφανώς πολλά. Η έλλειψή μας πολιτισμού, ο αναλφαβητισμός μας, η καθυστέρησή μας είναι φυσικά αξιοσημείωτα, αλλά κανείς δε μπορεί να μας κατηγορήσει, ως κόμμα, ως κρατική εξουσία, για όλα όσα δεν πάνε καλά στους θεσμούς της εξουσίας και πολύ λιγότερο για ό,τι συμβαίνει μακριά κάπου στην ύπαιθρο, σε μεγάλη απόσταση από το κέντρο της χώρας».

«Φυσικά, αυτό δεν είναι παρηγοριά για όλους εκείνους που εκτίθενται στην άσκηση της εξουσίας αυτών των οπισθοδρομικού είδους αρχών» αναφώνησε ο Π.Α.Κροπότκιν, «και η εξουσία από μόνη της είναι ήδη ένα τρομερό δηλητήριο για όποιον την ασκεί».

«Αλλά δεν υπάρχει τίποτα που να μπορούμε να κάνουμε γι΄ αυτό» πρόσθεσε ο Βλαντιμίρ Ίλιτς, «δεν μπορείτε να κάνετε μια επανάσταση με βελούδινα γάντια. Γνωρίζουμε πολύ καλά ότι έχουμε κάνει πάρα πολλά λάθη και ότι θα κάνουμε ένα μεγάλο αριθμό λαθών· κάθε τι που μπορεί να διορθωθεί το διορθώνουμε· παραδεχόμαστε τα λάθη μας και συχνά τις μεγαλύτερες βλακείες μας. Παρόλα τα λάθη οδηγούμε τη σοσιαλιστική επανάστασή μας σ΄ ένα αίσιο τέλος. Αλλά σας παρακαλώ να μας βοηθάτε, μοιραζόμενος όλα τα λάθη που βλέπετε με μας, και να είστε βέβαιος ότι ο καθένας από εμάς θα τα εξετάσει με τη μεγαλύτερη δυνατή προσοχή».

«Ούτε εγώ, ούτε κανείς άλλος», είπε ο Κροπότκιν «θα αρνηθεί να βοηθήσει εσάς και τους συντρόφους σας, όπου αυτό είναι δυνατόν… Θα σας λέμε για όλα τα λάθη που συμβαίνουν, τα οποία προκαλούν δυνατά βογκητά σε πολλά σημεία…»

«Όχι βογκητά, αλλά κραυγές από αντεπαναστάτες που αντιστέκονται, με τους οποίους είμαστε και παραμένουμε εντελώς αντίθετοι…»

«Τώρα λέτε ότι δεν μπορούμε να κάνουμε χωρίς εξουσία», άρχισε να θεωρητικολογεί ο Πιοτρ Αλεξέγιεβιτς, «αλλά κατά τη γνώμη μου, είναι δυνατόν… Θα πρέπει να δείτε πώς μια αντι-εξουσιαστική αρχή φουντώνει. Στην Αγγλία για παράδειγμα – μόλις με πληροφόρησαν για το θέμα αυτό – οι λιμενεργάτες σε ένα από τα λιμάνια έχουν δημιουργήσει έναν υπέροχο, εντελώς ελεύθερο συνεταιρισμό, όπου οι εργάτες από όλα τα άλλα εργοστάσια έρχονται και πάνε. Το συνεταιριστικό σύστημα είναι σημαντικό σε μεγάλο βαθμό, ναι είναι στην ουσία…»

Κοίταξα τον Βλαντιμίρ Ίλιτς. Το βλέμμα του περιείχε ένα στοιχείο ειρωνείας και διασκέδασης :ακούγοντας πολύ προσεκτικά τον Πιοτρ Αλεξέγιεβιτς είχε σαφώς εκπλαγεί από το ότι ενώ η επανάσταση του Οκτώβρη είχε επεκταθεί σε τόσο μεγάλο βαθμό, του ήταν δυνατό να μιλά μόνο για συνεταιρισμούς και ακόμη περισσότερους συνεταιρισμούς. Και ο Πιοτρ Αλεξέγιεβιτς συνέχισε να μιλά και να μιλά, μας είπε πώς κάπου αλλού στην Αγγλία ένας άλλος συνεταιρισμός είχε ιδρυθεί, και πώς κάπου αλλού, στην Ισπανία, κάποια άλλη μικρή (συνεταιριστική) ομοσπονδία είχε ιδρυθεί, και πώς το συνδικαλιστικό κίνημα στη Γαλλία αναπτυσσόταν…

«Αυτό είναι πολύ επιβλαβές», διέκοψε ο Λένιν, που δεν μπορούσε να συγκρατήσει τον εαυτό του πια «με το να μην αφιερώνει καμία προσοχή στην πολιτική πλευρά της ζωής και το να διασπά τις εργαζόμενες μάζες, τις αποσπά κανείς από την άμεση πάλη…»

«Αλλά το επαγγελματικό κίνημα ενώνει εκατομμύρια, και αυτό από μόνο του είναι ήδη ένας κολοσσιαίος παράγοντας» είπε ο Πιοτρ Αλεξέγιεβιτς με θέρμη. «Μαζί με το συνεταιριστικό κίνημα, αυτό είναι ένα μεγάλο βήμα προς τα εμπρός…»

«Αυτά είναι όλα πολύ ωραία», διέκοψε ο Λένιν. «Φυσικά το συνεταιριστικό κίνημα είναι σημαντικό, αλλά αν είναι μόνο συνδικαλιστικού χαρακτήρα είναι επιβλαβές· αλλά είναι πραγματικά αυτή η ουσία; Μπορεί μόνο αυτό να οδηγήσει σε κάτι νέο; Πιστεύετε πραγματικά ότι ο καπιταλιστικός κόσμος θα ανοίξει το δρόμο για το συνεταιριστικό κίνημα; Ο καπιταλισμός θα προσπαθήσει να πάρει τον έλεγχο πάνω στους συνεταιρισμούς με οποιοδήποτε μέσο είναι απαραίτητο. Αυτή η αντεξουσιαστική συνεταιριστική ομάδα των άγγλων εργατών θα συνθλιβεί με τον πιο αδίστακτο τρόπο και θα μετατραπεί σε υπηρέτες του κεφαλαίου. Θα εξαρτηθούν από το κεφάλαιο με χίλια δυο νήματα έτσι ώστε η νεοσυσταθείσα τάση, την οποία συμμερίζεστε τόσο πολύ, θα πιαστεί όπως στον ιστό της αράχνης. Συγνώμη, αλλά όλα αυτά είναι ασήμαντα! Όλα αυτά είναι λεπτομέρειες! Αυτό που χρειάζεται είναι η άμεση δράση των μαζών, και για όσο αυτή δε συμβαίνει τίποτα δε μπορεί να ειπωθεί για φεντεραλισμό, κομμουνισμό ή κοινωνικές επαναστάσεις. Αυτά είναι παιδικά παιχνίδια, φλυαρία χωρίς στέρεο έδαφος κάτω από τα πόδια μας, χωρίς εξουσία, χωρίς μέσα, και δεν μας φέρνουν ούτε ένα βήμα πιο κοντά στους κοινωνικούς στόχους μας».

Ο Βλαντιμίρ Ίλιτς στεκόταν όρθιος τώρα και τα έλεγε όλα αυτά υψώνοντας τη φωνή του με ένα σαφή παραστατικό τρόπο. Ο Πιοτρ Αλεξέγιεβιτς έκλινε προς τα πίσω και άκουγε πολύ προσεκτικά τα φλογερά λόγια του Βλαδιμίρ Ίλιτς και δεν μίλησε για συνεταιρισμούς πιά πιο μετά από αυτό.

«Φυσικά, έχετε δίκιο», είπε, «χωρίς αγώνα δεν μπορείτε να πάτε εκεί, χωρίς τον πιο απεγνωσμένο αγώνα…»

«Αλλά μόνο μαζικά» αναφώνησε ο Βλαντιμίρ Ίλιτς. «Oι δολοφονίες και οι απόπειρες εναντίον μεμονωμένων ατόμων δεν χρησιμεύουν σε τίποτα, και είναι καιρός οι αναρχικοί να το καταλάβετε αυτό. Μόνο μέσα στις μάζες, μόνο από τις μάζες και μόνο με τις μάζες…Όλες οι άλλες μέθοδοι, συμπεριλαμβανομένων των αναρχικών, έχουν ήδη μπει στο αρχείο από την ιστορία. Είναι άχρηστες, δεν εξυπηρετούν τίποτα, δεν προσελκύουν κανέναν και είναι μόνο μια απόσπαση προσοχής για ανθρώπους που αναζητούν τη σωτηρία τους σε αυτόν τον ξεπερασμένο δρόμο»

Ο Βλαντιμίρ Ίλιτς ξαφνικά σιώπησε, χαμογέλασε πολύ απολογητικά και είπε: «Με συγχωρείτε, αφήνω τον εαυτό μου να επεκτείνεται πολύ και σας κουράζω, αλλά εμείς οι Μπολσεβίκοι είμαστε όλοι το ίδιο, αυτό είναι το πρόβλημα μας, αυτό είναι το προσφιλές μας θέμα, και μας είναι τόσο αγαπητό που δε μπορούμε να μιλάμε γι΄ αυτό , χωρίς να ενθουσιαζόμαστε».

«Όχι, όχι», απάντησε ο Κροπότκιν, «αν και οι σύντροφοί σας σκέφτονται με αυτόν τον τρόπο, αν η εξουσία δεν μπαίνει στα κεφάλια τους, και αν αισθάνονται ότι δεν θα κινηθούν προς την κατεύθυνση της καταπίεσης από το κράτος, τότε θα επιτύχουν πολλά. Τότε, η επανάσταση είναι πραγματικά σε καλά χέρια».

«Κάνουμε το καλύτερο που μπορούμε» απάντησε καλοσυνάτα ο Λένιν. «Χρειαζόμαστε ανεπτυγμένες μάζες», συνέχισε ο Βλαντιμίρ Ίλιτς «και θα ήθελα τόσο πολύ να δω αυτό το βιβλίο σας, Η Μεγάλη Γαλλική Επανάσταση, τυπωμένο σε μια έκδοση όσο δυνατό μεγαλύτερη. Γιατί αυτό το βιβλίο είναι χρήσιμο για όλους».

«Αλλά που μπορεί να τυπωθεί; Δεν θα τυπωθεί στον κρατικο εκδοτικό οίκο…»

Ο Πιοτρ Αλεξέγιεβιτς έγνεψε επιδοκιμαστικά.

«Λοιπόν», είπε σαφώς ικανοποιημένος μ΄ αυτή την αποδοχή και την πρόταση, «αν θεωρείτε το βιβλίο ενδιαφέρον και χρήσιμο είμαι έτοιμος να το εκτυπώσουμε σε μια φτηνή έκδοση. Ίσως βρούμε ένα συνεργατικό εκδοτικό οίκο που θα το δεχτούν».

«Αυτό δεν θα ΄ναι πρόβλημα», είπε ο Βλαντιμίρ Ίλιτς «είμαι βέβαιος γι΄ αυτό…».

Μετά απ΄ αυτό η συζήτηση ανάμεσα στον Πιοτρ Αλεξέγιεβιτς και τον Βλαντιμίρ Ίλιτς σταμάτησε λίγο. Ο Βλαντιμιρ Ίλιτς κοίταξε το ρολόι του, σηκώθηκε και είπε ότι έπρεπε να προετοιμαστεί για τη συνεδρίαση του Σοβναρκόμ. Αποχαιρέτησε τον Πιοτρ Αλεξέγιεβιτς με τον πιο εγκάδριο τρόπο και είπε ότι θα ήταν ευτυχής να λαβαίνει κάθε επιστολή του. Ο Πιοτρ Αλεξέγιεβιτς μας αποχαιρέτησε επίσης και βγήκε έξω. Τον συνοδέψαμε ως την πόρτα.

«Πόσο γέρασε», μου είπε ο Βλαντιμίρ Ίλιτς. «Τώρα ζει σε μια χώρα που είναι γεμάτη με την επανάσταση, όπου τα πάντα έχουν εντελώς αναποδογυριστεί, και δεν μπορεί να σκεφτεί τίποτα άλλο, εκτός από το να μιλά για το συνεταιριστικό κίνημα. Να, εδώ έχετε τη φτώχεια των ιδεών των αναρχικών και όλων των άλλων μικροαστών θεωρητικών και μεταρρυθμιστών, οι οποίοι σε μια στιγμή μαζικών δημιουργικών δραστηριοτήτων, στην εποχή της επανάστασης, δεν είναι σε θέση να παρουσιάσουν ένα καλό σχέδιο ή καλές πρακτικές συμβουλές. Γιατί αν κάναμε ό,τι λέει, έστω για ένα λεπτό, τότε αύριο θα είχαμε την απολυταρχία πίσω στην εξουσία και όλοι, συμπεριλαμβανομένου του ιδίου, θα συζητάγαμε γύρω από μια λάμπα του δρόμου και αυτός μόνο επειδή ο ίδιος αποκαλεί τον εαυτό του αναρχικό.

Και πόσο καλά έγραφε, τι θαυμάσια βιβλία, πόσο αναζωογονητικά και με πόση ακρίβεια διατύπωνε και σκεφτόταν, και τώρα όλα αυτά ανήκουν στο παρελθόν και δεν απέμεινε τίποτα… Αλλά βέβαια είναι πολύ γέρος και πρέπει να τον περιβάλλουμε με προσοχή και να τον βοηθήσουμε με όλα όσα χρειάζεται όσο μπορούμε, αλλά αυτό πρέπει να γίνει πολύ λεπτά και προσεκτικά. Είναι πολύ χρήσιμος και πολύτιμος για μας, λόγω όλου του καταπληκτικού παρελθόντος του και όλων όσων έχει κάνει. Παρακαλώ μην τον χάσετε από τα μάτια σας, να φροντίζετε αυτόν και την οικογένειά του και να με κρατάτε ενήμερο για τα πάντα, τότε θα το συζητάμε μαζί και θα τον βοηθάμε».

Περιοδικό Μαρξιστική Σκέψη, Ιανουάριος- Μάρτιος 2013 – Μια συνάντηση του Λένιν με τον Κροπότκιν του Βλαντιμίρ Μποντς Μπρούεβιτς*

*O Βλαντιμίρ Μποντς Μπρούεβιτς ήταν διακεκριμμένο στέλεχος των Μπολσεβίκων, πολιτικός, ιστορικός και συγγραφέας. Το παρόν είναι απόσπασμα από τον τόμο 3 των έργων του , Αναμνήσεις από τον Λένιν 1917-24