Η 11η Μαΐου 1958: Οταν η Αριστερά έγινε αξιωματική αντιπολίτευση

11/05/2017

• Ιστορία

Επιμέλεια Αργυρώ Κραββαρίτη                                                                 http://vathikokkino.gr

Η 11η Μαΐου 1958 ήταν μια μέρα που έκρυβε δυσάρεστες εκπλήξεις για το ελληνικό πολιτικό κατεστημένο και τους Αμερικανούς, καθώς οι κάλπες των γενικών βουλευτικών εκλογών ανέδειξαν την Αριστερά, για πρώτη φορά στην ιστορία της, αξιωματική αντιπολίτευση στο ελληνικό Κοινοβούλιο.
Την 1η Αυγούστου 1951 είχε υπογραφεί η συμφωνία για την ίδρυση της Ενιαίας Δημοκρατικής Αριστεράς (ΕΔΑ), που στην αρχή αποτέλεσε συνασπισμό κομμάτων, για να μετατραπεί αργότερα σε ενιαίο κόμμα. Το πρακτικό της συμφωνίας υπογράφτηκε από τον Γιάννη Πασαλίδη του Σοσιαλιστικού Κόμματος, τον Δημήτρη Μαριόλη εκ μέρους του Δημοκρατικού Συναγερμού, τον Σταμάτη Χατζήμπεη στο όνομα των Αριστερών Φιλελευθέρων και τον Μιχάλη Κύρκο του Δημοκρατικού Ριζοσπαστικού Κόμματος. Από την πρώτη στιγμή η ΕΔΑ άρχισε να μοιάζει με το συνασπισμό κομμάτων του ΕΑΜ. Βέβαια από τα παρασκήνια κινητήριος μοχλός της ΕΔΑ ήταν το παράνομο ΚΚΕ.
Η επιτυχία της Αριστεράς, σε λιγότερο από εννιά χρόνια από το τέλος του εμφυλίου πολέμου, έπαιρνε ακόμα μεγαλύτερες διαστάσεις, αν σκεφτούμε ότι το πολιτικό κλίμα στην Ελλάδα, εκείνη την εποχή του Μαΐου του ’58, ήταν ακόμα ανώμαλο.


Τρομοκρατία

«Φυσικά και στις εκλογές αυτές -γράφει ο παλιός βουλευτής της ΕΔΑ Γ. Παπαδημητρίου– λειτούργησαν τα παραδοσιακά μέσα βιασμού της λαϊκής θέλησης, επιτροπές ασφαλείας, εκτοπίσεις, πιστοποιητικά κοινωνικών φρονημάτων. Εκατοντάδες οι εξόριστοι, χιλιάδες οι πολιτικοί κατάδικοι. Κατά τα άλλα όμως η (υπηρεσιακή) κυβέρνηση του Κ. Γεωργακόπουλου κατέβαλε προσπάθειες ομαλής διεξαγωγής των εκλογών. Την έρπουσα όμως τρομοκρατία την έβρισκες και το 1958 σε κάθε βήμα σου» (Η αναλαμπή της Αριστεράς, σ. 67).
Στην Κοκκινιά σε μια προεκλογική περιοδεία υποψηφίων της ΕΔΑ μόνο μικρά παιδιά «ακολουθούσαν στους δρόμους και φώναζαν τα συνθήματά μας», πιθανόν γιατί οι μεγάλοι δεν θα ήθελαν να χαρακτηριστούν. Αλλά κι αυτό ήταν ένα καλό σημάδι.
Εκείνη την άνοιξη του 1958 στην τελευταία προεκλογική συγκέντρωση της ΕΔΑ στην πλατεία Κλαυθμώνος κανένας ιδιοκτήτης δεν βρέθηκε που ν’ αποδεχτεί, να επινοικιάσει ή να παραχωρήσει προσωρινά το διαμέρισμά του, από το μπαλκόνι του οποίου, όπως τότε συνηθιζόταν, θα μιλούσε ο πρόεδρος του κόμματος Γιάννης Πασαλίδης.
Οι οικοδόμοι γρήγορα έφτιαξαν μια εξέδρα απ’ όπου ο Πασαλίδης μίλησε ενώπιον μιας εντυπωσιακής συγκέντρωσης, όπου πολλοί συγκεντρωμένοι άναψαν κεριά για να θυμίζουν την Ανάσταση.
Δεν είχαν περάσει παρά μόνο δύο χρόνια από τις εκλογές του 1956, όπου μ’ ένα ιδιόρρυθμο εκλογικό σύστημα η δεξιά Εθνική Ριζοσπαστική Ενωσις (ΕΡΕ), ενώ είχε μειοψηφήσει (47,38%), κατέλαβε την απόλυτη πλειοψηφία στο Κοινοβούλιο κερδίζοντας 165 έδρες, ενώ ο συνασπισμός κομμάτων περί τη Δημοκρατική Ενωση έχοντας συγκεντρώσει το 48,15% των ψήφων κέρδισε 132 έδρες.
Στις αρχές του 1958, όπως γράφει ο Σπ. Λιναρδάτος, άρχισαν επαφές της κυβέρνησης Καραμανλή με το συναρχηγό των Φιλελευθέρων Γ. Παπανδρέου για τη σύνταξη νέου εκλογικού νόμου. Σύμφωνα με την Αριστερά, βασικός στόχος ήταν η μείωση της κοινοβουλευτικής δύναμης της ΕΔΑ.
Το σχέδιο νόμου που ψηφίστηκε στη Βουλή πρόβλεπε ότι στη Β’ Κατανομή θα συμμετείχαν τα κόμματα που θα συγκέντρωναν τουλάχιστον το 25% των ψήφων και ο συνασπισμός δύο κομμάτων, εφόσον θα κέρδιζε το 35% των ψήφων. Σε περίπτωση που μόνο ένα κόμμα θα συγκέντρωνε τα απαιτούμενα ποσοστά, τότε στη Β’ Κατανομή θα έπαιρνε μέρος και το δεύτερο σε ψήφους αυτοτελές κόμμα.
Εως 60%!

Ο πρόεδρος της ΕΔΑ αντέδρασε έντονα και ζήτησε εκλογές με απλή αναλογική και τόνισε ότι εκείνοι που επιζητούν, υπονοώντας την ΕΡΕ και τους Φιλελευθέρους, να σκάψουν το λάκκο των άλλων, μπορεί να πέσουν οι ίδιοι μέσα. Ετσι κι έγινε. Τα αποτελέσματα των εκλογών του 1958 ανέδειξαν αξιωματική αντιπολίτευση την ΕΔΑ με 24,42% των ψήφων. Η ΕΡΕ, με σημαντική πτώση των ποσοστών της (41,17%) σε σύγκριση με τις εκλογές του 1956, κέρδισε την απόλυτη πλειοψηφία με 171 έδρες. Το Κόμμα των Φιλελευθέρων κέρδισε το 20,68% και μόλις 36 έδρες λόγω του εκλογικού συστήματος.
Ιδιαίτερα στα μεγάλα αστικά κέντρα, στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη και τον Πειραιά με τις ευρύτερες περιφέρειές τους, η ΕΔΑ αναδείχτηκε πρώτο κόμμα με ποσοστό που ξεπερνούσε συχνά το 40% (Β’ Αθηνών 46,1%, Β’ Πειραιά 60,8%, Α’ Θεσσαλονίκης 43,4%).
Η αμερικανική CIA ανησύχησε σοβαρά από την εντυπωσιακή εμφάνιση της Αριστεράς στην Ελλάδα, που προσέχτηκε ιδιαίτερα από τη διεθνή κοινή γνώμη. Ο διευθυντής της CIA, Αλεν Ντάλες, σε σύσκεψη της Συντονιστικής Επιτροπής Επιχειρήσεων, που λειτουργούσε στο πλαίσιο του Εθνικού Συμβουλίου Ασφαλείας των ΗΠΑ, εκδήλωσε «την ανησυχία της υπηρεσίας του» για την επίδειξη δύναμης της ΕΔΑ και «υπέδειξε ότι θα βοηθούσε την Επιτροπή, αν σε δυο-τρεις εβδομάδες παρουσίαζε μια ανασκόπηση σχετικά με τους λόγους» που προκάλεσαν «αυτή τη δύναμη» της Αριστεράς στην Ελλάδα. Ο Ντάλες διευκρίνισε ότι η υπηρεσία του επίσης εργαζόταν προς την ίδια κατεύθυνση, δηλαδή της ερμηνείας του ελληνικού εκλογικού φαινομένου που είχε προκαλέσει «γενική έκπληξη από την ισχυρή εμφάνιση της ΕΔΑ στις ελληνικές εκλογές».
Η ανάδειξη της ΕΔΑ σε αξιωματική αντιπολίτευση δημιουργούσε σοβαρά προβλήματα και στο ΝΑΤΟ, καθώς τα σχέδιά του έπρεπε να δίνονται προς ενημέρωση τόσο στο πρώτο όσο και στο δεύτερο κόμμα κάθε χώρας-μέλους της Ατλαντικής Συμμαχίας. Βέβαια κάτι τέτοιο δεν συνέβη.
Ειλικρίνεια

Οι εκλογές της άνοιξης του 1958 σήμαναν έναν νέο συναγερμό για την αντιμετώπιση του «κομμουνιστικού κινδύνου».
«Μέσα σ’ ένα εξάμηνο από τις εκλογές εκτοπίστηκαν στον Αϊ-Στράτη περισσότερα από εκατό άτομα».
Αντιπροσωπεία της ΕΔΑ επισκέφτηκε τον υπουργό παρά τη προεδρία της κυβερνήσεως Κ. Τσάτσο για να εκφράσει τις ανησυχίες του κόμματος.
Ο Τσάτσος, που έγινε αργότερα Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ήταν ειλικρινής και απευθυνόμενος προς τους συνομιλητές του είπε:
«Ακούστε, κύριοι. Τα κράτη της Δύσης διαθέτουν ως ανασχετικά φράγματα κατά του κομμουνιστικού κινδύνου τον καθολικισμό και τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα. Εμείς δεν διαθέτουμε τίποτα απ’ αυτά. Δεν πρόκειται να σταυρώσουμε τα χέρια και να παραδοθούμε. Θα σας αντιμετωπίσουμε με τα σώματα ασφαλείας και τα άλλα όργανα του κράτους…»
Το 1958, μισό αιώνα από σήμερα, ήταν μια εποχή στην καρδιά του ψυχρού πολέμου και οι αντιδράσεις των ανθρώπων ανταποκρίνονταν σ’ εκείνη την εποχή. *
Πηγή: Φοίβος Οικονομίδης – ¨Ελευθεροτυπία» 28 Μαΐου 2011

Το γεγονός της ανάδειξης της ΕΔΑ σε αξιωματική αντιπολίτευση προκάλεσε έντονη ανησυχία στην κυβέρνηση της ΕΡΕ, η οποία αντέδρασε άμεσα συγκροτώντας μυστική επιτροπή στα πλαίσια του σχεδίου «Περικλής» στην οποία συμμετείχαν οι Γεώργιος Παπαδόπουλος, Γεώργιος Γεωργαλάς και Λευτέρης Σταυρίδης. Σκοπός του «Περικλή» ήταν ο περιορισμός της επιρροής της ΕΔΑ και η εφαρμογή του σχεδίου θα είχε βαθιά χρονική διάρκεια, με χρησιμοποίηση όλων των μηχανισμών του κράτους και κύρια της ΚΥΠ.
Επιπλέον η ΕΡΕ -με την αμέριστη βοήθεια των ξένων υποστηρικτών της- και λεηλατώντας κρατικό χρήμα, χρηματοδότησε διάφορους αντικομμουνιστικούς, και παρακρατικούς κύκλους, που τους έθεσε στην υπηρεσία της για την υλοποίηση των σχεδιασμών της.  Αυτό φάνηκε ξεκάθαρα στις εκλογές βίας και νοθείας του 1961, τότε που ψήφισαν και τα δέντρα. Το σχέδιο καταγγέλθηκε από την ΕΔΑ και την Ένωση Κέντρου. Η συνέχεια γνωστή. Το 1963 θα δολοφονηθεί από παρακρατικούς που συνεργαζόταν με κρατικές υπηρεσίες ο Γρηγόρης Λαμπράκης, βουλευτής της ΕΔΑ και θα τραυματιστεί ο Γιώργος Τσαρουχάς, ενώ θα εξαπολυθεί σε όλη την χώρα κλίμα τρομοκρατίας μέχρι να οδηγηθούμε το 1967 στην Απριλιανή δικτατορία.

Ο αντικομμουνισμός και το παρακράτος

Aπό τους σημερινούς υμνητές του ο Καραμανλής παρουσιάζεται ως ο άνθρωπος που προώθησε τη λήθη και τη συμφιλίωση στη χώρα, τον κατευνασμό στα εμφυλιοπολεμικά πάθη. Στην πιο καλή περίπτωση αναγνωρίζουν σ’ αυτόν αντικομμουνιστική στάση, αλλά την εξηγούν ως σημείο των καιρών που ο ίδιος προσπάθησε να το ξεπεράσει.
Η πραγματικότητα, βεβαίως, είναι εντελώς διαφορετική. Ο Καραμανλής όχι μόνο δεν προωθεί τη λήθη και τη συμφιλίωση, αλλά αντίθετα πάνω στα εμφυλιοπολεμικά αντικομμουνιστικά σύνδρομα έστησε ολόκληρη την πολιτεία του της πρώτης οκταετίας. Διατηρεί σε ισχύ τους νόμους 509 και 375 και στέλνει τους κομμουνιστές στα στρατοδικεία με την κατηγορία του κατασκόπου. Διατηρεί τα πιστοποιητικά των κοινωνικών φρονημάτων και τους τόπους εξορίας. Θεωρεί την ΕΔΑ υποκατάστατο του ΚΚΕ και παρόλο, που αυτή είναι νόμιμο κόμμα, δεν έχει μαζί της καμία πολιτική επαφή. Χρησιμοποιεί στο έπακρο το κράτος για τον αντικομμουνιστικό του αγώνα, ενώ την ίδια στιγμή ένα πολυπλόκαμο παρακράτος λειτουργεί ασύδοτο, τρομοκρατεί και δολοφονεί (βλέπε δολοφονία του βουλευτή της ΕΔΑ Γρ. Λαμπράκη).
Ενα παρακράτος, που το 1961 στήριξε τις εκλογές της βίας και νοθείας (Σχέδιο «ΠΕΡΙΚΛΗΣ») και που αποτέλεσε μετέπειτα τη δύναμη κρούσης της χούντας των συνταγματαρχών. Πρωταγωνιστικό ρόλο σ’ αυτό το παρακράτος έπαιξε και ο Γ. Παπαδόπουλος.
Ορισμένα σύντομα παραδείγματα είναι αρκετά, για να δείξουν ποια λήθη και ποια συμφιλίωση έφερε ο Καραμανλής. Από το 1953 ως τις εκλογές του 1958 εκτοπίστηκαν 81 άτομα. Το 1958 , σε διάστημα έξι μηνών από τις εκλογές εκτοπίστηκαν 175. Από το Μάη του ’58 ως τις αρχές του Νοέμβρη του ιδίου έτους εκτοπίστηκαν στον Αη Στράτη 110 μέλη και στελέχη της ΕΔΑ με την κατηγορία της παράνομης δράσης. Η αυξητική τάση των εκτοπίσεων αυτή την περίοδο εξηγείται από το γεγονός ότι η ΕΔΑ στις εκλογές του 1958 αναδείχτηκε σε αξιωματική αντιπολίτευση.
Επίσης μετά απ’ αυτές τις εκλογές , σύμφωνα με τη μαρτυρία του Σ. Κωνσταντόπουλου («Ελεύθερος Κόσμος» 11/8/1968), που υπήρξε σύμβουλος του Καραμανλή και μετέπειτα ιδεολογικός εγκέφαλος της χούντας, συγκροτείται από τον πρωθυπουργό αφανής επιτροπή αντικομμουνιστικού αγώνα στην οποία συμμετέχει και ο Γ. Παπαδόπουλος.
Στις 5/12/1958 έξω από τα γραφεία της ΕΔΑ συλλαμβάνεται ο Μ. Γλέζος, οποίος θα δικαστεί τον Ιούνη του 1959 με την κατηγορία της παροχής βοήθειας σε κατασκοπία και θα καταδικαστεί σε 5 χρόνια φυλάκιση, 4 χρόνια εκτοπισμό και 8 χρόνια στέρηση των πολιτικών του δικαιωμάτων. Μαζί του θα καταδικαστούν ως κατάσκοποι σε ισόβιά οι Γ. Τρικαλινός και Λ. Βουτσάς.
Την άνοιξη του 1960 γίνονται οι περίφημες δίκες κατασκοπίας με κατηγορούμενους τον Χ. Φλωράκη, τον Γ. Ερυθριάδη, την Ρ. Κουκούλου, τον Κ. Λουλέ, την Α. Παρτσαλίδου, τον Κ. Φιλίνη κ.ά. Και ενώ γίνονται όλα αυτά η κυβέρνηση παρουσιάζεται, το λιγότερο που μπορεί να πει κανείς, επιεικής απέναντι σε εγκληματίες πολέμου της ναζιστικής κατοχής στην Ελλάδα, στο όνομα των δήθεν καλών σχέσεων με την τότε Δ. Γερμανία. Ετσι, παρόλο που συλλαμβάνονται, αποφυλακίζονται ο Γκούντερ Κόλβες, ο οποίος είχε διαπράξει φρικτά εγκλήματα κατά αμάχων στη διάρκεια της κατοχής στην Κρήτη και ο δήμιος της Θεσσαλονίκης Μέρτεν.
Πηγή: «Ριζοσπάστης»