Ιστορικό των Ινδιάνων της Λατινικής Αμερικής

ΧΥΝΟΥΝ ΑΙΜΑ ΚΑΙ ΔΑΚΡΥΑ, ΚΙ ΩΣΤΟΣΟ Ο ΠΑΠΑΣ ΕΙΧΕ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΕΙ

ΠΩΣ ΟΙ ΙΝΔΙΑΝΟΙ ΕΙΧΑΝ ΨΥΧΗ

Στα 1581, ο Φίλιππος o II βεβαίωνε ενώπιον της Audencie (ΐ)της Γκουαντσλαχάρα ότι, το ένα τρίτο των ιθαγενών της Αμερικής είχε αποδεκατιστεί κι ότι, όσοι επέζησαν υποχρεώνονταν να πληρώνουν φόρο για τους νεκρούς. Ο μονάρχης είχε προσθέσει ότι οι Ινδιάνοι πουλιώνταν και αγοράζονταν, ότι κοιμόνταν στο όμορφο άστρο, ότι οι μητέρες σκότωναν τα παιδιά-τους για να τα γλυτώσουν απ' το μαρτύριο των μεταλλείων. (2) Μα η υποκρισία του Στέμματος ήταν πιο απέραντη α π' την αυτοκρατορία: το Στέμμα ελάμβανε το ένα πέμπτο της αξίας των μετάλλων που έβγαζαν οι υπήκοοί του σ ' ολόκληρη την έκταση του ισπανικού Νέου Κόσμου, με επιπλέον φόρους. Το ίδιο έγινε και το X V III αιώνα για το Στέμμα της Πορτογαλίας στη βραζιλιάνικη επικράτειά-του Σύμφωνα με τον Έ νγκελς, το ασήμι και το χρυσάφι της Αμερικής διείσδυσαν ως διαβρωτικό οξύ α π ' όλους τους πόρους της ετοιμοθάνατης φεουδαλικής κοινωνίας της Ευρώπης, και οι εκμεταλλευόμενοι τα μεταλλεία, στην υπηρεσία της γεννώμενης καπιταλιστικής κερδοσκοπίας, μεταμόρφωσαν τους ντόπιους και τους μαύρους σκλάβους σ ' ένα σημαντικότατο "εξωτερικό προλεταριάτο" της ευρωπαϊκής οικονομίας. Η ελληνορωμαϊκή δουλεία ξαναγεννιόταν στην πράξη, μέσα σ ' ένα κόσμο διαφορετικό και, δυστυχώς για τους ιθαγενείς των ρημαγμένων αυτοκρατοριών της ισπανικής Αμερικής, πρέπει να προσθέσουμε και τη φοβερή μοίρα των Μαύρων που ξεριζώθηκαν α π' τα αφρικανικά χωριά-τους για να δουλέψουν στη Βραζιλία και τις Αντίλλες. Η αποικιακή λατινο-αμερικάνικη οικονομία διέθετε τη μεγαλύτερη συγκέντρωση εργατικής δύναμης που γνώρισε ποτέ ο κόσμος, για να καταστήσει δυνατή τη μεγαλύτερη συγκέντρωση πλούτου που μπόρεσε ποτέ να διαθέσει ένας πολιτισμός στην παγκόσμια ιστορία. Τούτη η άγρια παλίρροια αρπακτικής διάθεσης, τρόμου και θάρρους ενέσκηψε σ' αυτές τις περιοχές με τη μορφή μιας γενοκτονίας των ιθαγενών: οι καλύτερα ενημερωμένες πρόσφατες έρευνες υπολογίζουν ότι ο πληθυσμός του προκολομβιανού Μεξικού κυμαινόταν ανάμεσα στα τριάντα και τριανταεπτάμισι εκατομμύρια κάτοικους, και στον ίδιο περίπου αριθμό ανεβάζουν την ποσότητα των Ινδιάνων της περιοχής των Ά νδ εω ν. Η κεντρική Αμερική αριθμούσε δέκα με δεκατρία εκατομμύρια ψυχές. Αζτέκοι, Ίνκας και Μάγια έφταναν συνολικά σ ' έναν αριθμό ανάμεσα στα εβδομήντα και ενενήντα εκατομμύρια ανθρώπους όταν έκαναν την εμφάνισή-τους οι κονκισταδόρες. Ενάμιση αιώνα αργότερα, δεν απέμεναν α π ' αυτούς παρά τριάμισι εκατομμύρια, (ΐ) Κατά το μαρκήσιο ντε Μπαρίνας, ανάμοσα στη Λίμα και Πάιτα, όπου είχαν ζήσει πάνω από δύο εκατομμύρια Ινδιάνοι, δεν απέμεναν παρά μονάχα τέσσερις χιλιάδες οικογένειες ιθαγενών στα 1685. Ο αρχιεπίσκοπος Λινιάν υ Θισνέρος αρνιόταν τον αφσνισμό των Ινδιάνων: "Κρύβονται, έλεγε, για να μην πληρώνουν φόρους, καταχρώμενοι την ελευθερία που απολαμβάνουν και που δεν είχαν την εποχή των Ί ν κας".

Το μέταλλο ξεπηδούσε ακατάπαυστα α π' τις αμερικανικές φλέβες, και ακατάπαυστα έφταναν α π ' την ισπανική αυλή διαταγές που παραχωρούσαν στους ιθαγενείς προστασία στα χαρτιά και μιαν αξιοπρέπεια παγωμένη στο μελάνι, ενώ ο δυσβάστακτος μόχθος-τους συντηρούσε το βασίλειο. Μια εικονική νομιμότητα προστάτευε τον Ινδιάνο. Μια χειροπιαστή εκμετάλλευση, όμως, του έπινε το αίμα. Α π ' τη σκλαβιά στη δουλεία των encomenderos (3) 

(encomienda) κι α π' αυτήν στο καθεστώς της μισθολογικής εργασίας, οι παραλλαγές στη νομική κατάσταση της εργατικής δύναμης των ιθαγενών, επιφανειακά μόνο διαφοροποίησαν την κατάστασή-του. Το Στέμμα θεωρούσε τόσο απαραίτητη την απάνθρωπη εκμετάλλευση της ντόπιας εργατικής δύναμης ώστε, στα 1601, ο Φίλιππος o III έλαβε μέτρα που απαγόρευαν την καταναγκαστική εργασία μέσα στα μεταλλεία, αλλά ταυτόχρονα έστειλε άλλες εντολές, μυστικές, που επέβαλαν τη διατήρησή-της, "στην περίπτωση που η απόφαση αυτή θα μείωνε την παραγωγή" (ΐ) Ανάμεσα στα 1616 και1619, ο κυβερνήτης, υπεύθυνος της αποστολής, Χουάν ντε Σολόρθανο έκανε μια έρευνα πάνω στις συνθήκες δουλειάς στα μεταλλεία υδράργυρου της Χουανκαβέλικα: "... το δηλητήριο εισέρχεται στο νωτιαίο μυαλό, εξασθενίζοντας όλα τα μέλη και προκαλώντας χρόνιο τρέμισμα, πράγμα που οδηγεί τους εργάτες στο θάνατο μέσα σε διάστημα τεσσάρων χρόνων, κατά κανόνα", ανέφερε στο Συμβούλιο των Ινδιών και στο μονάρχη. Μολαταύτα, στα 1631, ο Φίλιππος o IV διέταζε να μην αλλάζει τίποτε, κι ο διάδοχός-του, Κάρολος o II, ανανέωσε το διάταγμα. Αυτά τα μεταλλεία υδράργυρου τα εκμεταλλευόταν κατευθείαν το Στέμμα, αντίθετα με τα μεταλλεία αργύρου, που ανήκαν σε ιδιώτες εκμεταλλευτές.Μέσα σε τρεις αιώνες, το πλούσιο Ποτοζί αποδεκάτισε, σύμφωνα με τον Josiah Conder, οχτώ εκατομμύρια ανθρώπινες

ζωές. Οι Ινδιάνοι ξεριζώνονταν α π' τις αγροτικές κοινότητές-τους και οδηγούνταν, με τις γυναίκες-τους και τα παιδιά-τους, προς το λόφ ο . Επτά στους δέκα α π' όσους έφευγαν για τις ψηλές παγωμένες ερήμους δεν ζαναγύριζαν ποτέ. O Luis Capoche. ιδιοκτήτης μεταλλείωνκαι χυτήριων, έγραφε ότι "ο ι δρόμοι ήταν τόσο γεμάτοι από κόσμο, που θά 'λεγε κανείς πως η χώρα μετακόμιζε". Στα χωριά-τους, οι ιθαγενείς είχαν δει "να  ξαναγυρίζουν πολλές γυναίκες ρημαγμένες, δίχως τους άντρες-τους, και πολλά παιδιά δίχως

τους γονείς-τους". Ή ζερανότι μέσα στο μεταλλείο τους περίμεναν "χ ίλ ιο ι θάνατοι και χίλιες συμφορές". Οι Ισπανοί εξερευνούσαν την ήπειρο σε ακτίνα εκατοντάδων χιλιομέτρων ψάχνοντας για εργατικά χέρια. Π ολλοί Ινδιάνοι πέθαναν στο δρόμο, προτού φτάσουν στο Ποτοζί. Μα κείνο που τους σκότωνε κυρίως ήταν οι τρομαχτικές συνθήκες δουλειάς.Ο δομινικανός Ντομίνγκο ντε Σάντο Τομάς κατάγγειλε στο Συμβούλιο των Ινδιών, στα 1550, λίγο μετά το άνοιγμα του μεταλλείου, ότι το Ποτοζί ήταν ένα "στόμα της κόλασης" που καταβρόχθιζε κάθε χρόνο χιλιάδες χιλιάδων Ινδιάνους και πρόσθετε ότι οι άρπαγες εκμεταλλευτές τους μεταχειρίζονταν "σαν ζώα δίχως αφέντες". Κι ο αδελφός Ροδρίγο ντε Loaysa αργότερα θα πει: "Τούτοι οι δύστυχοι Ινδιάνοι είναι σαν τις σαρδέλες μέσα στη θάλασσα. Ό πω ς ακριβώς τα υπόλοιπα ψάρια καταδιώκουν τις σαρδέλες για να τις αρπάξουν και να τις καταβροχθίσουν, όλοι σε τούτα δω τα μέρη καταδιώκουν τους φουκαριάρηδες Ινδιάνους...".

(1) Οι κάτοικοι των comunidades (2)έπρεπε να παίρνουν τη θέση των mitayos (3) που πέθαιναν ανάμεσα στα δεκαοχτώ και τα πενήντα-τους χρόνια. Στο στρατόπεδο κατανομής, όπου ξεδιάλεγαν τους Ινδιάνους για τους ιδιοκτήτες μεταλλείων και χυτηρίων, μια τεράστια μάντρα με πέτρινους τοίχους χρησιμεύει σήμερα για γήπεδο ποδοσφαίρου. Ακόμη και σήμερα, μπορεί κανείς να δει, στην είσοδο του Ποτοζί, μια άμορφη μάζα ερειπίων: ήταν η φ υλακή των mitayos.

Μέσα στο σύνολο των νόμων που αφορά τις δυτικές Ινδίες, δε λείπουν τα διατάγματα που θεσπίζουν την ισότητα των δικαιωμάτων ανάμεσα στους Ινδιάνους και τους Ισπανούς ως προς την εκμετάλλευση των μεταλλείων, και 

απαγορεύοντας  ρητώς την κακομεταχείρηση των ιθαγενών. Η επίσημη ιστορία -γ ρ ά μ μ α νεκρό που σήμερα συγκεντρώνει το νεκρό γράμμα του παρελθόντος- δεν έχει να παραπονιέται. Ωστόσο, κι ενώ διάφορα σχέδια του κώδικα εργασίας στην Αμερική σχημάτιζαν βουνά από φακέλους κι έκανε ν'

αστράφτει στο μελάνι το τάλαντο των ισπανών νομομαθών, ο νόμος επί τόπου "υπήρχε μεν,αλλά δεν εφαρμοζόταν". Στην πράξη, σύμφωνα πάλι με τον Luis Capoche, "ο δύστυχος Ινδιάνος είν' ένα νόμισμα με το οποίο προμηθεύεται κανείς ό,τι χρειάζεται, όπως με το χρυσό και τ' ασήμι, α λ λ ’ ακόμα καλύτερα". Πλήθος άνθρωποι διεκδικούσαν ενώπιον των δικαστηρίων να τους αναγνωριστεί η ιδιότητα του μιγάδα, για να μη σταλούν στα μεταλλεία, να μην πουληθούν κι ούτε να ξαναπουληθούν στις αγορές. Στα τέλη του X V III αιώνα, ο Κονκολορκόρβο, που μες στις φλέβες-του κυλούσε ινδιάνικο αίμα, απαρνιόταν ως εξής τους δικούς-του: "Δεν αμφισβητούμε το γεγονός ότι τα μεταλλεία εξοντώνουν ένα σημαντικό αριθμό Ινδιάνων, αλλά δεν πρέπει να κατηγορούμε τόσο τη δουλειά στα μεταλλεία αργύρου και υδραργύρου, όσο την ακολασία στην οποία ζουν". Η μαρτυρία του Capoche, ο οποίος είχε πολλούς Ινδιάνους στη δούλεψή-του, είναι ενδεικτική. Οι πολικές θερμοκρασίες α π ’ έξω εναλλάσσονταν με την κάψα της κόλασης μες στα πηγάδια. Οι Ινδιάνοι εισδύουν μέσα στα βάθη "και, κατά κανόνα, τους βγάζουμε από κει μέσα πεθαμένους, ή με σπασμένα πόδια και κεφάλι, και στα χυτήρια έχουμε κάθε μέρα τραυματισμένους". Οι mitayos αποσπούσαν το μέταλλο με κασμάδες και στη συνέχεια το κουβαλούσαν στη ράχη-τους, από σκάλες, στο φως ενός κεριού. Ά λ λ ο ι έβαζαν σε κίνηση τους μεγάλους ξύλινους άξονες στα χυτήρια ή έχυναν το ασήμι, αφού πρώτα το κοπανούσαν και το έπλεναν. Η mita(i) ήταν  ενας μηχανισμός συντριβής των Ινδιάνων. Η χρήση του υδράργυρου για τη μείξη-του με το ασήμι δηλητηρίαζε το ίδιο, ή κι ακόμη περισσότερο, α π' τα τοξικά αέρια μέσα στα σπλάχνα της γης. Έκανε να πέφτουν τα μαλλιά και τα δόντια και προκαλούσε τρεμούλες ανεξέλεγκτες.

Τα θύματα του υδραργιρισμού σέρνονταν μέσα στους δρόμους ζητώντας ελεημοσύνη. Εξήμισι χιλιάδες μαγκάλια έκαιγαν τη νύχτα πάνω στις πλαγιές του πλούσιου λόφου κι επεξεργάζονταν εκεί το ασήμι επωφελούμενοι απ' τον άνεμο που έστελνε α π ’ τον ουρανό ο "δοξασμένος άγιος Αυγουστίνος".

Α π ' τον καπνό που ξερνούσαν οι φούρνοι, δεν υπήρχαν ούτε βοσκότοποι ούτε συγκομιδή σε μια ακτίνα που έφτανε τις έξι λεύγες, και οι αναθυμιάσεις δεν ήταν λιγότερο αμείλικτες για τα κορμιά των ανθρώπων. Δεν έλειπαν οι ιδεολογικές δικαιολογίες. Η αφαίμαξη του Νέου Κόσμου γινόταν μια αγαθοεργός πράξη ή μια αποστολή πίστεως. Παράλληλα με την ενοχή, ένα ολόκληρο σύστημα από άλλοθι αναπτύχθηκε για να κατασιγάσει τις ένοχες συνειδήσεις. Μεταμόρφωναν τους Ινδιάνους σε υποζύγια, επειδή μπορούσαν να κουβαλούν βάρος ανώτερο απ’ αυτό που μπορούσε να βαστάξει η αδύναμη ράχη της λάμα, και έβγαλαν εντελώς φυσικά το συμπέρασμα ότι οι Ινδιάνοι ήταν υποζύγια. Ο αντιβασιλιάς του Μεξικού πίστευε πως δεν υπήρχε καλύτερο φάρμακο α π ’ τη δουλειά στα μεταλλεία για να θεραπεύσει τη "φ υσ ική αναπηρία" των ιθαγενών. Ο ανθρωπιστής Χουάν Γκινές ντε Σεπούλβεδα δήλωνε πως άξιζε στους Ινδιάνους να τους μεταχειρίζονται έτσι, γιατί οι αμαρτίες κι οι ειδωλολατρικές-τους δοξασίες πρόσβαλαν το Θεό. O Buffon βεβαίωνε ότι στους Ινδιάνους, ζώα ψυχρά και ασθενικά, δεν μπορούσες να διακρίνεις "κανένα σημάδι της ψυχής". Ο αββάς του Πάου φανταζόταν μια Αμερική όπου οι εκφυλισμένοι Ινδιάνοι έμοιαζαν με σκυλιά που δεν

μπορούσαν να γαυγίσουν, με αγελάδες που η σάρκα-τους δεν τρώγονταν, και με καμήλες που δεν μπορούσες να χρησιμοποιήσεις. Η Αμερική του Βολταίρου, που την κατοικούσαν τεμπέληδες και ηλίθιοι Ινδιάνοι, είχε γουρούνια με τον αφαλό στη ράχη και λιοντάρια φαλακρά και φοβιτσιάρικα. Ο Βάκων, ο ντε Μαίστρ, ο Μοντεσκιέ, ο Χιούμ και o Bodin αρνήθηκαν ν ' αναγνωρίσουν ως ομοίους-των τους "εξευτελισμένους ανθρώπους" του Νέου Κόσμου. Ο Χέγγελ μίλησε για τη σωματική και πνευματική αδυναμία της Αμερικής και είπε πως οι ιθαγενείς είχαν εκφυλισθεί κάτω απ'την πνοή της Ευρώπης. <ΐ)

To X V II αιώνα, ο πατήρ Γκρεγκόριο Γκαρθία υποστήριζε ότι οι Ινδιάνοι είχαν εβραϊκή καταγωγή επειδή, όπως οι Εβραίοι,"είναι κι αυτοί τεμπέληδες, δεν πιστεύουν στα θαύματα του Ιησού Χριστού και δεν είναι ευγνώμονες στους Ισπανούς για το καλό που τους έκαναν". Τουλάχιστον, ο παπάς αυτός δεν αρνιόταν ότι κι αυτοί κατάγονταν α π' τον Αδάμ και την Εύα, όπως τόσοι θεολόγοι και στοχαστές που δεν είχαν πεισθεί από τη βούλα του Πάπα Παύλου του III, που είχε διακηρύξει στα 1537 πως οι Ινδιάνοι ήταν "πραγματικοί άνθρωποι". Ο πατήρ Βαρθολομαίος ντε λας Κάζας τάραξε την αυλή της Ισπανίας καταγγέλλοντας με πάθος τις φ ρ ικα λεότητες των κατακτητών της Αμερικής: στα 1557, ένα μέλος του βασιλικού Συμβουλίου του απάντησε πως οι Ινδιάνοι καταλάμβαναν μια πολύ χαμηλή θέση στην ανθρώπινη κλίμακα για να μπορούν να δεχθούν την πίστη. (2) Ο

Λας Κάζας αφιέρωσε την ένθερμη ζωή-τσυ στην υπεράσπιση των Ινδιάνων απέναντι στις αδικίες των εκμεταλλευτών τους στα μεταλλεία κι απέναντι τους encomenderos.Έ λεγε πως οι Ινδιάνοι προτιμούσαν χίλιες φορές να πάνε στην Κόλαση παρά να ξαναβρούν τους χριστιανούς στον Παράδεισο. Με την encomienda, "εμπιστεύονταν" ιθαγενείς στους κονκισταδόρες και στους αποικιστές προκειμένου να τους κατηχήσουν. Μα οι Ινδιάνοι, υποχρεωμένοι καθώς ήταν να παρέχουν στον encorne η dero προσωπικές υπηρεσίες και να καταβάλουν φόρους, δεν είχαν και πολύ χρόνο για να μυηθούν στο χριστιανισμό, στο δρόμο της σωτηρίας. Σε ανταμοιβή των υπηρεσιών-του, ο Ερμάν Κορτές είχε λάβει είκοσι τρεις χιλιάδες υποτελείς. Μοίραζαν τους Ινδιάνους παράλληλα με τις εδαφικές εκτάσεις, είτε με βασιλική διαταγή, είτε με άμεση ιδιοποίηση. Στα 1536, οι Ινδιάνοι παραχωρήθηκαν, μαζί με τους απογόνους-των, στους encomenderos για δύο γενεές. Α π ' το 1629,το καθεστώς αυτό επεκτάθηκε στις τρεις γενεές, κι έπειτα στις τέσσερις, στα 1704.

 To X V III αιώνα, οι επιζώντες θα εξασφάλιζαν του λ ο ιπού την εύκολη ζωή σε απεριόριστο αριθμό επερχόμενων γενεών. Οι νικητές, μιας και οι νικημένοι θεοί δεν έπαυαν να ενοχλούν τη μνήμη-τους, δεν παρέλειπαν να χρησιμοποιούν ιερά άλλοθι για να δικαιολογούν την ιδιοποίηση των εργατικών

χεριών-τους: οι Ινδιάνοι, έλεγαν, ήταν ειδωλολάτρες και δεν άξιζαν άλλη ζωή. Τέλος λοιπόν; Το Σεπτέμβρη του 1957, λίγο παραπάνω από τέσσερις αιώνες μετά τη βούλα του Παύλου του III, το ανώτατο Δικαστήριο της Παραγουάης συνέταξε μια εγκύκλιο θυμίζοντας σε όλους τους δικαστές της χώρας ότι "ο ι Ινδιάνοι είναι ανθρώπινα όντα όπως κι οι υπόλοιποι κάτοικοι της Δημοκρατίας..." Και το κέντρο ανθρωπολογικών μελετών του καθολικού Πανεπιστημίου της Αζουνθιόν δεν άργησε ν ’ αρχίσει μια αποκαλυπτική έρευνα στην πρωτεύουσα και στο εσωτερικό της χώρας: η έρευνα απέδειξε ότι, στους δέκα Παραγουανούς, οι οχτώ π ιστεύουν πως "ο ι Ινδιάνοι είναι όπως τα ζώ α". Στο Κααγκουαζομ, στον Ά ν ω Παρανά και στο Τσάκο, οι

 

Ινδιάνοι καταδιώκονται σαν άγρια ζώα, πουλιώνται σε χαμηλή τιμή και τους εκμεταλλεύονται σαν σκλάβους. Και όμως, όλοι σχεδόν οι Παραγουανοί έχουν αίμα ιθαγενούς μέσα στις φλέβες-τους, και η Παραγουάη δεν παύει να συνθέτει τραγούδια, ποιήματα και λόγους προς τιμή της "ψυχής γκουαρανί".

ΤΟΥΠΑΚ ΑΜΑΡΟΥ: Η ΝΟΣΤΑΛΓΙΑ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ.

Όταν οι Ισπανοί αποβιβάστηκαν στην Αμερική, η θεοκρατική αυτοκρατορία των Ίνκας βρισκόταν στο απόγειό της.

Η ισχύς-της επεκτεινόταν στις σημερινές περιοχές του Περού, της Βολιβίας και του Ισημερινού, αγκάλιαζε ένα μέρος της Κολομβίας και της Χιλής και έφτανε ώς τη βόρεια Αργεντινή και το βραζιλιανό δάσος. Ο συνασπισμός των Αζτέκων έφτανε σ ' ένα υψηλό επίπεδο αποτελεσματικότητας στην κοιλάδα του Μεξικού, και στο Γιουκατάν καθώς και την κεντρική Αμερική κυριαρχούσε ο εξαίρετος πολιτισμός των Μάγια στους διάδοχους λαούς, που ήταν οργανωμένοι για τη δουλειά και για τον πόλεμο.

Παρά το γεγονός ότι η λεηλασία κράτησε πάρα πολύ, οι κοινωνίες αυτές άφησαν πολλές μαρτυρίες του μεγαλείου τους: θρησκευτικά μνημεία που στήθηκαν με περισσότερη γνώση α π ' ό,τι οι πυραμίδες της Αιγύπτου, τεχνικές κατασκευές ικανές να προστατεύουν α π' τη φύση, αντικείμενα τέχνης που αποκαλύπτουν ένα ανώτερο τάλαντο. Στο μουσείο της Λίμα, μπορεί να δει κανείς εκατοντάδες κρανία που ανοίχτηκαν με το τρυπάνι και ξανακλείστηκαν με πλάκες χρυσού και ασημιού α π' τους Ίνκας χειρουργούς.

Οι Μάγια υπήρξαν μεγάλοι αστρονόμοι. Είχαν μετρήσει το χρόνο και το χώρο με εκπληκτική ακρίβεια και ανακάλυψαν την αξία του μηδενός πριν από κάθε άλλο λαό στην ιστορία της ανθρωπότητας. Το αρδευτικά κανάλια και τα τεχνητά νησιά που δημιούργησαν οι Αζτέκοι έκαναν μεγάλη εντύπωση στον Ερμάν Κορτές, μολονότι δεν ήταν φτιαγμένα από χρυσό.

Η κατάκτηση αφάνισε τις βάσεις αυτών των πολιτισμών.

Η εμφύτευση μιας μεταλλειακήςοικονομίας είχε χειρότερες συνέπειες από το αίμα και τη φωτιά του πολέμου. Τα μεταλλεία απαιτούσαν μεγάλες μετατοπίσεις πληθυσμού και αποδεκάτιζαν τις αγροτικές κοινότητες. Ό χ ι μόνον εξόντωναν πλήθος ζωές με την καταναγκαστική εργασία αλλά, εμμέσως, κατάστρεφαν και το συλλογικό σύστημα των καλλιεργειών.

Οι Ινδιάνοι οδηγούνταν στις στοές των μεταλλείων, υποταγμένοι πλήρως στην υπηρεσία των encomenderos και υποχρεώνονταν να παραδώσουν για το τίποτα τη γη που υποχρεωτικά εγκατέλειπαν ή δεν κάτεχαν πια. Στην ακτή του Ειρηνικού, οι Ισπανοί κατάστρεψαν ή άφησαν να χαθούν οι τεράστιες καλλιέργειες αραβόσιτου, μανιόκας, μαύρων και άσπρων φασολιών, αραχίδος και γλυκοπατάτας.

Η έρημος κατάπιε γρήγορα μεγάλες εκτάσεις που τις είχαν κάνει γόνιμες οι Ίνκας με την άρδευση. Τεσσερισήμισι αιώνες μετά απ' την κατάκτηση, βράχια και αγριόθαμνοι καλύπτουν τους περισσότερους δρόμους που ένωναν την αυτοκρατορία. Μόλο που τα γιγάντια δημόσια έργα είχαν κατά μεγάλο μέρος’ καταστραφεί α π' το χρόνο ή απ' τα χέρια των σφετεριστών, η κορδιλλιέρα των Ά νδ εω ν διατηρεί εδώ κι εκεί τις ατέλειωτες "ταράτσες" που επέτρεπαν και επιτρέπουν ακόμη τις καλλιέργειες στην πλαγιά των βουνών. Ένας βορειο.-αμερικανός τεχνικός (ΐ) υπολόγιζε, στα 1936, πως αν την ίδια εκείνη χρονιά κατασκεύαζαν με σύγχρονες μεθόδους τις ταράτσες των Ίνκας, θα κόστιζαν κάπου τριάντα χιλιάδες δολλάριατο εκτάριο. Στην αυτοκρατορία αυτή, που δε γνώριζε τον τροχό, ούτε το άλογο, ούτε το σίδερο, μπόρεσαν να φτιαχτούν τέτοιες ταράτσες και αρδευτικά υδραγωγεία χάρη σε  

μια θαυμαστή οργάνωση και στην τεχνική τελειότητα, αποτέλεσμα μιας σοφής κατανομής της εργασίας, αλλά και χάρη στη θρησκευτική δύναμη που κυβερνούσε τις σχέσεις του ανθρώπου με τη γη, η οποία ήταν ιερή και έμενε, κατά συνέπεια, πάντοτε ζωντανή.

Οι επινοήσεις των Αζτέκων για την προστασία-τους απέναντι στη φύση υπήρξαν, κι αυτές, εκπληκτικές. Οι σημερινοί τουρίστες, με την ονομασία "πλεούμενοι κήποι", γνωρίζουν τα ελάχιστα νησιά που διασώθηκαν, στην αποξηραμένη λίμνη, όπου ορθώνεται σήμερα, πάνω στα ερείπια των ιθαγενών, η πρωτεύουσα του Μεξικού. Τα νησιά αυτά είχαν δημιουργηθεί απ' τους Αζτέκους για να λύσουν το πρόβλημα της έλλειψης χώματος στο μέρος που διάλεξαν για να χτίσουν to Τενοτστιτλάν. Οι Ινδιάνοι είχανε κουβαλήσει τεράστιες ποσότητες λάσπης από τις όχθες της λίμνης και είχαν κλείσει γύρω γύρω τα νησιά που σχηματίστηκαν έτσι με πυκνά τείχη καλαμιών, ώσπου να ριζώσουν πάνω-τους τα δέντρα και τους δώσουν σταθερότητα. Ανάμεσα στις καινούργιες εκτάσεις γης κυλούσαν φιδωτά τα κανάλια. Πάνω σ' αυτά τα απίστευτα γόνιμα νησιά πήρε διαστάσεις' η ισχυρή πρωτεύουσα των Αζτέκων, με τις μεγάλες αρτηρίες-της, τ' ανάκτορά-της με την αυστηρή ομορφιά και τις κλιμακωτές πυραμίδες-της: προβάλλοντας κατά τρόπο μαγικό μέσ' απ' το τέλμα, ήτανε καταδικασμένη να εξαφανιστεί κάτω απ' τα χτυπήματα της ξένης κατάκτησης. Το Μεξικό θα χρειαστεί τέσσερις αιώνες για να ξανάβρει το γιγαντιαίο πληθυσμό που είχε τότε.

Οι ιθαγενείς, για τον Darcy Ribeiro, ήταν το καύσιμο που έδινε κίνηση στο αποικιακό παραγωγικό σύστημα. "Είναι σχεδόν βέβαιο, γράφει o Sergio Bagú. ότι εκατοντάδες Ινδιάνοι γλύπτες, αρχιτέκτονες, μηχανικοί και αστρονόμοι ρίχτηκαν στα μεταλλεία, ανάκατα με το πλήθος των σκλάβων, δουλεύοντας σε μια δουλειά που τους εξαντλούσε και τους αφάνιζε. Η τεχνική κατάρτιση των ανθρώπων αυτών δεν ενδιέφερε την αποικιακή οικονομία. Μετρούσαν απλώς ως ανειδίκευτοι εργάτες". Μολαταύτα, δε χάθηκαν όλοι οι σπόροι των ρημαγμένων αυτών πολιτισμών. Η ελπίδα να ξαναβρούν την αξιοπρέπειά-τους υπέθαλψε πάρα πολλούς ξεσηκωμούς ιθαγενών. Στα 1781, ο Τούπακ Αμάρου πολιορκούσε το Κούζκο.

Αυτός ο μιγάδας κάσικος, άμεσος απόγονος των αυτοκρατόρων Ίνκας , τέθηκε επικεφαλής ενός μεσσιανικού κι επαναστατικού κινήματος μεγάλης κλίμακας. Η εξέγερση ξέσπασε στην επαρχία Τίντα. Ανεβασμένος πάνω στο άσπρο άλογό-του, ο Τούπακ Αμάρου μπήκε στην πλατεία Tungasuca και, στον ήχο των ταμπούρλων και των pututos (1) διακήρυξε πως είχε καταδικάσει σε θάνατο τον Κορρεγιδόρ Αντόνιο Χουάν ντε Αρριάγα και απαγόρευσε την εφαρμογή του mita στο Ποτοζί. Η επαρχία της Τίντα είχε μείνει χωρίς πληθυσμό α π ’ την υποχρεωτική δουλειά στα μεταλλεία αργύρου

του πλούσιου λόφου. Μερικές μέρες αργότερα, ο Τούπακ Αμάρου δημοσίευσε νέο διάταγμα που έδινε στους σκλάβους την ελευθερία-τους.

Κατάργησε όλους τους φ ό ρους και την "κατανομή" της εργατικής δύναμης των ιθαγενών κάτω απ' όλες τις μορφές. Κατά χιλιάδες, οι αυτόχθονες έρχονταν να διογκώσουν τις γραμμές του "πατέρα όλων των φτωχών, όλων των δυστυχισμένων και των απόκληρων". Με τους γκουεριλλέρος-του, ο καουντ'ιλιο βάδισε εναντίον του Κούζκο. Διακήρυττε στους λόγους-του πως όσοι πέθαιναν κάτω α π' τις διαταγές-του σ ' αυτό τον πόλεμο θα ανασταίνονταν για ν ' απολαύσουν τις χαρές και τα πλούτη που τους είχαν στερήσει οι εισβολείς. Νίκες και ήττες διαδέχονταν η μια την άλλη. Στο τέλος, προδομένος από κάποιον αξιωματικό-του που τον συνέλαβε, ο

Τούπακ Αμάρου παραδόθηκε αλυσοδεμένος στους Ισπανούς.  Ο  ανακριτής Areche πήγε στο μπουντρούμι, όπου τον είχαν πεταμένο, για ν ' απαιτήσει

να του πει, με υποσχέσεις, τα ονόματα των συνενόχων της εξέγερσης. Ο Τούπακ Αμάρου, τότε, του απάντησε περιφρονητικά: "Εδώ, δεν unàpyouv παρά μονάχα δύο συνένοχοι: εσύ κι εγώ. Εσύ, σαν καταπιεστής, κι εγώ σαν ελευθερωτής. Πρέπει και στους δυο-μας ο θάνατος", (ΐ)

Ο Τούπακ βασανίστηκε φριχτά, με τη γυναίκα-του, τα παιδιά-του και τους κυριότερους οπαδούς-του, στη μεγάλη πλατεία Ουακαϋπάτα, στο Κούζκο. Του έκοψαν τη γλώσσα. Του έδεσαν χέρια και πόδια σε τέσσερα άλογα για να τον σχίσουνε στα δύο, μα το κορμί δε θα σχιστεί. Τόνε κομμάτιασαν στα πόδια της κρεμάλας. Έστειλαν το κεφάλι-του στην Τίντα, το ένα χέρι-του στην Tungasuca και το άλλο στην Καραμπάγια, το ένα πόδι-του στη Σάντα Ρόζα και το ά λλο στη Λιβιτάκα. Ό ,τ ι απέμεινε α π' αυτόν, το έκαψαν και έριξαν τις στάχτες-του στο Χουατανάυ. Δόθηκε διαταγή να εξοντωθούν όλοι οι απόγονοί-του, μέχρι τετάρτου βαθμού. Στα 1802, ένας άλλος κάσικος, απόγονος κι αυτός των Ίνκας , ο Αστορπίλκο, δέχτηκε την επίσκεψη του Αλέξανδρου ντε Χούμπολντ. Ήταν στην Καχαμάρκα, στο ίδιο σημείο όπου ο προπάππος-του Αταχουάλπα είχε δει τον Πιθάρρο για πρώτη -φορά. Ο γιός του κάσικου συνόδεψε το σοφό γερμανό μέσ' από τα ερείπια του χωριού και τα λείψανα του αρχαίου παλατιού των Ίνκας . Περπατώντας, του μιλούσε για τους μυθώδεις θησαυρούς που κρύβονταν κάτω απ' τη σκόνη και τις στάχτες. "Δ ε νιώθετε καμιά φορά τα διάθεση να σκάψετε για τους θησαυρούς, προκειμένου να ικανοποιήσετε τις ανάγκες-σας;" τον ρώτησε ο Χούμπολντ.

Κι ο νεαρός του απάντησε: "Μας είναι αδιανόητο. Ο πατέρας-μου λέει ότι θα ήταν συμφορά. Αν βρίσκαμε τα χρυσά κλαδιά μ ' όλους τους χρυσούς καρπούς-τους, οι λευκοί γείτονές-μας θα μας μισούσαν και θα μας έκαναν κακό", (ΐ) Ο κάσικος καλλιεργούσε ένα μικρό σταροχώραφο. Α λλά αυτό δεν τον προστάτευε α π ’ την αρπαχτική διάθεση των άλλων, γιατί οι σφετεριστές, άπληστοι για χρυσάφι και ασήμι μα και για χέρια σκλάβων που θα δούλευαν στα μεταλλεία, δεν αργούσαν ποτέ να εισβάλουν στα μέρη εκείνα όταν οι καλλιέργειες πρόσφεραν δελεαστικά κέρδη. Η αποστέρηση εξακολούθησε χωρίς διακοπή και, στα 1969, όταν ανήγγειλαν στο Περού την αγροτική μεταρρύθμιση, οι εφημερίδες ανέφεραν συχνά ότι οι Ινδιάνοι των ρημαγμένων κοινοτήτων της σιέρρα εισέβαλαν πότε πότε, με τις σημαίες-τους ν ' ανεμίζουν, στις περιοχές που τους είχαν κλέψει, αυτών, ή των προγόνων-τους, μα ο στρατός τους καταδίωκε πυροβολώντας-τους. Χρειάστηκε να περιμένουν σχεδόν δύο αιώνες έπειτα απ' τον Τούπακ Αμάρου, ώσπου νά 'ρθει ο εθνικιστής στρατηγός Χουάν Βελάσκο Αλβαράδο, για να εφαρμόσει την παρακάτω φράση του κάσικου με την αθάνατη απήχηση: "Χω ριάτη! Τ ' αφεντικό δε θα τρώει πια τη φτώχεια- σου!"

'Α λ λ ο ι ήρωες που πέρασαν στην ιστορία, με την ήττα- τους, ήταν οι Μεξικανοί Χιδάλγο και Μορέλος. Ο Μιγέλ Χιδάλγο, που υπήρξε ώς τα πενήντα-του χρόνια ένας ήσυχος παπάς της υπαίθρου, κάποια ωραία μέρα άρχισε να χτυπάει μανιασμένα τις καμπάνες της εκκλησίας Ντολόρες. Καλούσε τους Ινδιάνους ν ' αγωνιστούν για την ελευθερία-τους: " Έ χετε τάχα το κουράγιο να πάρετε πίσω α π' τους μισητούς Ισπανούς τη γη που κλέψαν α π ’ τους προγόνους-σας εδώ και τρακόσια χρόνια,·" Σήκωσε τη σημαία της Ινδιάνας παρθένου της Γουαδελούπης και, σε διάστημα μικρότερο από έξι βδομάδες, ογδόντα χιλιάδες άντρες τον ακολουθούσαν, οπλισμένοι με

 

τσουγκράνες, με μπαστούνια, με σφεντόνες, με τόξα και βέλη. Ο επαναστάτης παπάς κατάργησε το φόρο, μοίρασε τη γη στη Γουαδαλαχάρα, διέταξε την ελευθερία των σκλάβων. Έριξε τις δυνάμεις-του πάνω στην πόλη του Μεξικού, μα τελικά νικήθηκε και εκτελέστηκε. Πεθαίνοντας, λένε, άφησε μια παθιασμένη μαρτυρία μετανοίας.

( 1 ) Η επανάσταση δεν άργησε να βρει έναν καινούργιο αρχηγό, τον πατέρα Χοσέ Μαρία Μορέλος, ο οποίος διεκήρυττε: "Πρέπει να θεωρήσουμε ώς εχθρούς-μας όλους τους πλούσιους, τους ευγενείς και τους αξιωματούχους με ευθύνες..."

Το κίνημα — ξεσηκωμός των ιθαγενών και κοινωνική επανάσταση- κατέληξε να κερδίσει ένα μεγάλο μέρος της μεξικάνικης επικράτειας, ·ώς την ημέρα που ο Μορέλος, με τη σειρά-του κι αυτός, ηττήθηκε και τουφεκίστηκε. Η ανεξαρτησία του Μεξικού, έξι χρόνια αργότερα,"ήταν μια καθαρά ισπανική υπόθεση, μεταξύ των Ευρωπαίων κι αυτών που είχαν γεννηθεί στην Αμερική... μια πολιτική μάχη μέσα στους κόλπους της ίδιας άρχουσας τάξης", ( 2 ) όπου o encomendero μεταμορφώθηκε σε μεγαλοϊδιοκτήτη.

Η ΜΕΓΑΛΗ ΒΔΟΜΑΔΑ ΤΩΝ ΙΝΔΙΑΝΩΝ ΤΕΛΕΙΩΝΕΙ ΔΙΧΩΣ ΑΝΑΣΤΑΣΗ.

Στις αρχές του αιώνα-μας, τ ’ αφεντικά των pongos — Ι ν διάνοι προορισμένοι για οικιακές εργασίες— εξακολουθούν να προτείνουν δουλειά μέσ' από τις στήλες των εφημερίδων της Λα Πας. Ίσαμε την επανάσταση του 1952, που απέδωσε στους Ινδιάνους της Βολιβίας τα δικαιώματά-τους -ξ ε χ α σμένα ίσαμε τ ό τ ε - στην αξιοπρέπεια, οι pongas έτρωγαν ό,τι περίσσευε από τα γεύματα των σκύλων, που πλάι-τους κοιμόντουσαν και γονάτιζαν για ν ' απευθύνουν το λόγο στους Λευκούς. Οι ιθαγενείς υπήρξαν υποζύγια που μετέφεραν στη ράχη-τους τα εργαλεία των κατακτητών, οι οποίοι ελάχιστα ζώα διέθεταν. (…)

Μπορούσε κανείς να δει πάνω σ ’ ολόκληρο το οροπέδιο των Ά νδ εω ν χαμάληδες αϋμάρας και κουέντσας να κουβαλάνε φορτία ακόμα και με τα δόντια-τους για ένα κομμάτι σκληρό ψωμί. Η πνευμοκονίαση υπήρξε η πρώτη ασθένεια των εργατών της Αμερικής. Μεχρι πρότινος ήταν οι μεταλλωρύχοι της Βολιβίας φτάνουν σε ηλικία τριανταπέντε χρονών, τα πνευμόνια-τους αρνούνται να λειτουργήσουν φ υσιολογικά. Η αμείλικτη σκόνη απ' το υποξείδιο του πυριτίου εμποτίζει το δέρμα του μεταλλωρύχου, του χαράσσει το πρόσωπο και τα χέρια, καταστρέφει τη γεύση-του και την όσφρησή-του κι αρχίζει να προσβάλλει τα πνευμόνια-του, τα σκληραίνει και τα σκοτώνει.

Οι τουρίστες τρελαίνονταν να φωτογραφίζουν τους ιθαγενείς με τα χαρακτηριστικά-τους κοστούμια, μα αγνοούσαν πως οι φορεσιές αυτές τους επιβλήθηκαν α π' τον Κάρολο τον III στα τέλη του X V III αιώνα. Τα γυναικεία φορέματα που οι Ισπανοί ανάγκασαν τις Ινδιάνες να φορέσουν, ήταν ξεσηκωμένα απ' τις τοπικές φορεσιές των γυναικών της Εστρεμαδούρας, της Ανδαλουσίας και της χώρας των Βάσκων, το ίδιο όπως κι η κόμμωσή-τους, που χώριζε τα μαλλιά με μια χωρίστρα στη μέση, ήταν αποτέλεσμα διαταγής

του αντιβασιλιά του Τολέδο. Αντίθετα, η χρήση της κόκας δεν προέρχεται α π' τους Ισπανούς μιας και υπήρχε κιόλας από την εποχή των Ίνκας. Είναι αλήθεια ότι την'μοίραζαν με μέτρο. Η κυβέρνηση των Ίνκας είχε το μονοπώλιο της κόκας και δεν επέτρεπε τη χρήση-της παρά μόνο για τελετουργικούς σκοπούς, ή για τις βαριές δουλειές των μεταλλείων.

Οι Ισπανοί καλλιέργησαν εντατικά την ανάπτυξή-της.

Ήταν ένα ανθηρό εμπόριο. Τον X VI αιώνα, ξόδευαν στο Ποτοζί τόσα για φορέματα ευρωπαϊκά, για λογαριασμό των καταπιεστών, όσα και για κόκα, για τους καταπιεζόμενους Ινδιάνους.

Τετρακόσιοι ισπανοί έμποροι ζούσαν πλουσιοπάροχα στο Κούζκο α π ’ την κυκλοφορία-της. Κάθε χρόνο, μέσα στα μεταλλεία αργύρου του Ποτοζί, έμπαιναν εκατό χ ιλιάδες πανέρια, δηλαδή ένα εκατομμύριο κιλά φ ύλλω ν. Η εκκλησία εισέπρατε φόρο α π' το ναρκωτικό. Ο Ίν κ α Garcllaso de la Vega μας λέει στα Β α σ ιλ ικ ά Σ χ ό λ ιά -τ ο υ ό η , το μεγαλύτερο μέρος των εσόδων του αρχιεπίσκοπου, των "κανονικώ ν" ιερέων και άλλων θεραπόντων του Υψίστου στο Κούζκο, προέρχονταν από τους φόρους της δεκάτης πάνω στην κόκα, κι ότι η μεταφορά και η πώληση αυτού του προϊόντος πλούτιζαν πολλούς Ισπανούς. Οι Ινδιάνοι, με τις πενταροδεκάρες που λάβαιναν για τη δουλειά-τους, αγοραζαν, αντί για τροφή, φύλλα κόκας: μασουλώντας-τα, και

συντομεύοντας μ ' αυτό τον τρόπο τη ζωή-τους, μπορούσαν πιο εύκολα ν ' αντέχουν την απάνθρωπη δουλειά που τους επέβαλαν. Οι ιθαγενείς κατανάλωναν ακόμη οινόπνευμα, και τ' αφεντικα-τους ολόλυζαν για τη διάδοση των "φθορ οποιών κακώ ν". , Οιαγενείς του Ποτοζί να μασουλίζαν την κόκα για να σκοτώσουν την πείνα και να σκοτωθούν κι οι ίδιοι, και να καίνε τα σπλάχνα- τους ακόμη με καθαρό οινόπνευμα. Αυτή είναι η στείρα εκδίκηση των καταδικασμένων. Και μες στα βολιβιανά μεταλλεία, οι εργάτες δεν έχουν απαλλαγές απ' την προσωνυμία των mita στον καθορισμό του μισθού-τους.

Οι ιθαγενείς της λατινικής Αμερικής, εξόριστοι μέσα στην ίδια τη χώρα-τους, καταδικασμένοι στην αιώνια έξοδο, απωθήθηκαν προς τις φτωχότερες ζώνες, στα άνυδρα βουνά ή στα βάθη των ερήμων, όσο προχωρούσαν και διευρύνονταν τα σύνορα του κυρίαρχου πολιτισμού. Οι Ινδιάνοι έχουν υποστεί και υφίστανται -σ ύνθεση του δράματος ολόκληρης της λατινικής Α μ ε ρ ικ ή ς - την κατάρα του δικού-τους πλούτου. Όταν ανακαλύφθηκαν τα στρώματα χρυσού στο ρίο Μπλιούφηλντς, στη Νικαράγουα, οι Κούρκας διώχτηκαν αμέσως α π ' τα μέρη-τους στις όχθες του ποταμού. Το ίδιο θα μπορούσαμε να πούμε για τους πληθυσμούς όλων των εύφορων πεδιάδων και των πλούσιω ν υπεδαφών στα νότια του ρίο Μπράβο. Οι σφαγές των ιθαγενών, που άρχισαν με τον Κολόμβο, δεν εσταμάτησαν ποτέ. Τον περασμένο αιώνα, στην Ουρουγουάη και στην Παταγονία, οι Ινδιάνοι εξολοθρεύτηκαν α π ' τις στρατιωτικές αποστολές που τους καταδίωξαν μέσα στα δάση ή στην έρημο, προκειμένου να τους εμποδίσουν να διαταράξουν το επεκτατικό σχέδιο των

μεγάλων κτηνοτροφιών. (1) Στο Μεξικό, οι Yaquis του Κρατους της Σονόρα πνίγηκαν σ ' ένα λουτρό αίματος προκειμένου τα εδάφη-τους, γόνιμα ή πλούσια σε ορυκτό, να μπορέσουν να πουληθούν άνετα σε μερικούς βορειο-αμερικανούς καπιταλιστές. Ό σ ο ι επέζησαν εκτοπίστηκαν στις φυτείες του Γιουκατάν. Κι έτσι, τούτη η χερσόνησος, νεκροταφείο των Μάγια και των αρχαίων κυρίων-τους, έγινε και νεκροταφείο των Yaquis, που ήρθαν από πολύ μακρυά: στις αρχές του αιώνα, οι πενήντα βασιλιάδες της κάναβης του Γιουκατάν είχαν στη διάθεσή-τους παραπάνω από εκατό χιλιάδες ιθαγενείς στις φυτείες-τους. Παρά τη θαυμάσια σωματική ρώμη αυτής της ράτσας των υπέροχων γιγάντων, τα δύο τρίτα των Yaquis πέθαναν τον πρώτο κιόλας χρόνο δουλεύοντας σαν σκλάβοι. ( 1) Στην εποχή-μας, μόνο η ίνα της κάναβης μπορεί ν ’ ανταγωνιστεί τα συνθετικά προϊόντα που την αντικατέστησαν, εξαιτίας του εξαιρετικά χαμηλού επιπέδου ζωής αυτών που την κατεργάζονται. Τα πράγματα έχουν αλλάξει, βέβαια, μα όχι τόσο πολύ όσο πιστεύεται, τουλάχιστον για τους ιθαγενείς του Γιουκατάν: "Ο ι συνθήκες ζωής αυτών των δουλευτάρηδων, γράφει ο καθηγητής Arturo Bonilla Sánchez, μοιάζουν μ ’ αυτές των σ κ λ ά β ω ν ". (2 )

Στις πλαγιές των Ά νδ εω ν, κοντά στην Μπογκοτά, ο πεόν (=εργάτης γης) αναγκαζόταν  να χαρίζει μερικές μέρες τζάμπα δουλειάς για να του επιτρέψει ο τσιφλικάς να καλλιεργεί, τις νύχτες με το φω ς του φεγγαριού, τη δική-του παντουλιά γης. "Ο ι πρόγονοι αυτού του Ινδιάνου καλλιεργούσαν ελεύθερα, χωρίς να χρεώνονται, το γόνιμο έδαφος της κοιλάδας, που δεν ανήκε σε κανένα. Κι αυτός εδώ δουλεύει τζάμπα για να' χει το δικαίωμα να καλλιεργεί το στείρο βουνό". (1)

Οι ιθαγενείς που ζουν απομονωμένοι στα βάθη των δασών δεν έχουν πια πόρους. Στις αρχές του αιώνα, υπήρχαν ακόμη στη Βραζιλία διακόσιες τριάντα φυλές. Ενενήντα χάθηκαν έκτοτε, α π ’ τα πυροβόλα και τα μικρόβια. Η βία και η αρρώστεια αποτελούν τις εμπροσθοφυλακές του πολιτισμού: η επαφή με το Λευκό εξακολουθεί για τον ιθαγενή να είναι επαφή με το θάνατο. Οι νόμιμες διατάξεις οι οποίες, α π ’ τα 1537 κιόλας, προστατεύουν τους Ινδιάνους της Βραζιλίας, έχουν στραφεί εναντίον-τους. Σύμφωνα με το κείμενο όλων των βραζιλιάνικων συνταγμάτων, οι Ινδιάνοι είναι "ο ι πρώτοι και φ υσικοί κύριοι" των εδαφών. που κατέχουν. Αποδείχνεται, όμως, πως όσο περισσότερο γίνονταν πλούσιες τούτες οι παρθένες περιοχές, τόσο πιο σοβαρός γινόταν  κι ο κίνδυνος που κρέμεται πάνω απ’ τη ζωή-τους. Η γενναιοδωρία της φύσης τους καταδικάζει στην αποστέρηση και το θάνατο. Τα τελευταία τούτα χρόνια, το κυνηγητό των Ινδιάνων εξαπολύθηκε άγριο και φ ρ ικαλέο.

Το πιο μεγάλο δάσος του πλανήτη-μας — ένας γιγάντιος τροπικός χώρος ανοιχτός στο θρύλο και την π εριπέτεια -έγινε το πλαίσιο για ένα καινούργιο α μ ε ρ ικ ά ν ικ ο ό ν ε ιρ ο . Μ’ ένα ξέφρενο κατακτητικό ρυθμό, άνθρωποι και εταιρίες των Ηνωμένων Πολιτειών έσπευδαν στον Αμαζόνιο, σάμπως να ρίχνονται σ ’ ένα καινούργιο Φαρ Ουέστ. Τούτη η βορειο-αμερικάνικη εισβολή είχε φλογίσει όσο ποτέ την απληστία των βραζιλιάνων τυχοδιωκτών. Οι Ινδιάνοι πεθαίνουν δίχως ν ’ αφήσουν ίχνη και οι εδαφικές περιοχές ξεπουλιούνταν σε δολλάρια στους ενδιαφερόμενους. Το χρυσάφι και τα άλλα σπουδαία ορυκτά, το ξύλο και το καουτσούκ, πλούτη που την εμπορική αξία-τους αγνοούν οι ντόπιοι, μοιάζουν άρρηκτα δεμένα με τ αποτελέσματα της καθεμιάς από τις σπάνιες επενδύσεις που επιχειρήθηκαν. Ξέρουμε ότι πολυβόλησαν τους ιθαγενείς από ελικόπτερα και ελαφρά αεροπλάνα, ότι τους μετάδωσαν το μικρόβιο της ευλογιάς, ότι έριζαν δυναμίτη πάνω στα χωριά τα τους κι ότι τους πρόσφεραν ζάχαρη ανακατωμένη με στρυχνίνη και αλάτι με αρσενικό. Ο ίδιος ο διευθυντής της Υπηρεσίας προστασίας των Ινδιάνων, διορισμένος απ 'τη δικτατορία του Καστέλο Μπράνκο για να εξυγιάνει τη διοίκηση, κατηγορήθηκε, με αποδεικτικά στοιχεία, ότι διέπραξε σαράντα δύο ειδών εγκλήματα ενάντια στους Ινδιάνους.

Το σκάνδαλο ξέσπασε στα 1968.

Η ιθαγενής κοινωνία δε ζει πιά ελεύθερα μέσα στη φ ύ ση, δεν ξεφεύγει πια απ'το γενικό πλαίσιο της λατινοαμερικάνικης οικονομίας. Υπάρχουν ακόμη, βέβαια, βραζιλιανές φυλές κλεισμένες μέσα στο δάσος, κοινότητες τελείως

απομονωμένες απ'τον κόσμο πάνω στπ υψίπεδα, καταφύγια απ'τη βαρβαρότητα στα σύνορα της Βενεζουέλας, αλλά, κατά κανόνα, οι ιθαγενείς έχουν ενσωματωθεί, έμμεσα, στο παραγωγικό σύστημα κ α ι^ κ η ν καταναλωτική αγορά. Συμμετέχουν, ως θύματα, σε μια οικονομική και κοινωνική διάρθρωση όπου παίζουν το δύσκολο ρόλο των  ανθρώπων που τους εκμεταλλεύονται περισσότερο απ' όλους τους εκμεταλλευόμενους. Αγοράζουν ένα μεγάλο μέρος των ελάχιστων που καταναλώνουν και πουλάνε

ένα όχι μικρότερο μέρος αυτών που παράγουν μέσω πανίσχυρων  και αδηφάγων μεσαζόντων, οι οποίοι απαιτούν πολλά και δίνουν ελάχιστα. Είναι με το μεροκάματο στις φυτείες - η λιγότερο ακριβή εργατική δύναμη – και στρατιώτες στα βουνά. Περνούν τις μέρες-τους δουλεύοντας για την παγκόσμια αγορά, ή μαχόμενοι για λογαριασμό των νικητών-τους. Σε χώρες όπως η Γουατεμάλα,  λόγου χάρη, αποτελούσαν  τον άξονα της εθνικής οικονομικής ζωής. Κάθε χρόνο, σε ορισμένες περιόδους, εγκαταλείπουν την ιερή-τους γη, μικρές επιφάνειες στο μπόι ενος πτώματος, για να προσφέρουν διακόσιες χιλιάδες μπράτσα για τη συγκομιδή του καφέ, της ζάχαρης, στις χαμηλές περιοχές. Οι εργολάβοι τους μετέφεραν με καμιόνια, σαν τα ζώα, και η ανάγκη δεν είναι πάντα αυτή που προστάζει: καμιά φορά, εκείνο που αποφασίζει είναι το αλκοόλ. Οι εργολάβοι αγκαζάρουν μια ορχήστοα μαρίμπας και μοιράζουν ένα γύρο το αλκοόλ, ένα σπίρτο δυνατό και χαμηλής

ποιότητας. Ό ταν ο Ινδιάνος ξυπνούσε  από το μεθοκόπι του, είναι χρεωμένος μέχρι το λαιμό. Θα πληρώσει τα χρέη-του δουλεύοντας σε πυρακτωμένα χώματα που δεν τα γνωρίζει κι απ'όπου θα ξαναγυρίσει σε μερικούς μήνες, με

μερικά ίσως centavos στην τσέπη, μα ίσως και με φυματίωση ή ελονοσία. 0 στρατός συνεργάζεται αποτελεσματικά για να πείσει τους σιωπηλούς, (ΐ) Η αποστέρηση των ιθαγενών - σφετερισμός των γαιών-τους και της εργατικής-

τους δύναμης - εφαρμόστηκε  σε αρμονία με τη ρατσιστική περιφρόνηση, που τρέφεται με τη σειρά-της απ'τη ραγδαία παρακμή των κατεστραμένων απ'την κατάκτηση πολιτισμών. Οι επιπτώσεις της τελευταίας και η ατέλειωτη ταπεινωτική περίοδος που την παρέτεινε, περιόρισε σε ψ ιχία σχεδόν την πολιτιστική και κοινωνική ταυτότητα που είχαν αποκτήσει οι ιθαγενείς. Και όμως, τούτη η διαμελισμένη ταυτότητα είναι η μόνη που επέμενε  στη Γουατεμάλα. (2) Επιμένει στην τραγωδία.

Στη διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας, οι λιτανείες των κληρονόμων των Μάγια είναι μια ευκαιρία τρομαχτικών επιδείξεων ομαδικού μαζοχισμού. Έσερναν βαριούς σταυρούς, μαστίγωναν  τον Ιησού, βήμα βήμα, σ'εκείνη την

ατέλειωτη ανάβασή-του στο Γολγοθά. Με ουρλιαχτά πόνου, μεταμορφώνουν το δικό-Του θάνατο και τη δική-Του ταφή σε λατρεία πραγματικού θανάτου, πραγματικού ενταφιασμού, σε εκμηδενισμό της ευτυχισμένης ζωής του μακρινού παρελθόντος. Η Μεγάλη Βδομάδα των Ινδιάνων της Γουατεμάλας

τελείωνε δίχως Ανάσταση.

Πηγή Οι ματωμένες φλέβες της Λατινικής Αμερικής τόμος Α’ σελ. 67-8